Reading...
Play button
Play button
Use LEFT and RIGHT arrow keys to navigate between flashcards;
Use UP and DOWN arrow keys to flip the card;
H to show hint;
A reads text to speech;
22 Cards in this Set
- Front
- Back
|
14.1 Inleiding: het kernkwadrant
Coachen vanuit kernkwaliteiten betekent inzicht krijgen in en gebruik maken van de natuurlijke kracht van een persoon. Iedereen heeft kwaliteiten. Een aantal kwaliteiten hebben we aangeleerd en ontwikkeld. Een aantal kwaliteiten bezitten we van nature; dat zijn onze kernkwaliteiten. Een kernkwaliteit vormt samen met een valkuil, allergie en uitdaging een |
kernkwadrant. Het kernkwadrant biedt inzicht in een kernkwaliteit van een persoon en geeft iemand handvatten om zich te ontwikkelen in goede relatie met anderen.
Het model van het kernkwadrant is ontwikkeld door Daniel Ofman. |
|
Het model van het kernkwadrant is ontwikkeld door Daniel Ofman.
Het model geeft de samenhang weer tussen de kernkwaliteit en de andere eigenschappen van een persoon die hiermee zijn verbonden. |
Het model bestaat uit vier hokjes; alle hokjes horen als een puzzel bij elkaar. Om van het ene naar het andere hokje te komen neem je het tegenover gestelde of een teveel van het goede van het hokje waar je je in bevindt
|
|
|
14.2 Het model
De kwaliteit Een kernkwaliteit is een eigenschap waarover iemand zelf zegt: ‘dat kan toch iedereen’. Voor de persoon zelf is deze eigenschap heel gewoon. Voor een ander, die deze kwaliteit niet heeft is dit bijzonder. Kernkwaliteiten zijn altijd potentieel aanwezig, je kunt ze niet aan of uitzetten. Je kunt ze wel verborgen houden (bijvoorbeeld omdat de omgeving bepaalde kwaliteiten meer waardeert dan andere), maar je kunt er óók op afstemmen, net zoals je een radio afstemt op de juiste golflengte of een bril opzet met de juiste sterkte. Bewustwording van en afstemming op jouw eigen Kwaliteiten betekent gebruik maken van innerlijke kracht. Inzet van Kernkwaliteiten geeft energie en kracht, zonder er veel moeite voor te hoeven doen. Voorbeelden van Kernkwaliteiten zijn |
daadkracht, aanpassingsvermogen, optimisme en gestructureerdheid.
Iemand die afstemt op zijn kwaliteit daadkracht kan erop vertrouwen dat hij ook in een lastige situatie zal kunnen handelen. |
|
|
De valkuil
Bij elke kernkwaliteit hoort een valkuil als een zon en schaduwkant. De valkuil is teveel van het goede van de kwaliteit. Als de kwaliteit te ver doorschiet, raakt de kwaliteit vervormd en wordt de kracht van iemand zijn zwakte. De valkuil kost energie en moeite. De valkuil herken je in |
de verwijten die je van anderen krijgt (‘Wees toch niet zo …’). Teveel daadkracht leidt bijvoorbeeld tot drammerigheid, teveel aanpassen tot zichzelf wegcijferen.
Andere voorbeelden van valkuilen zijn naïviteit (kwaliteit optimisme) en pietluttigheid (kwaliteit gestructureerdheid). Iedereen valt soms in zijn valkuil. Niet iedereen vindt het erg om af en toe in zijn valkuil te zitten. Het gedrag van de valkuil kan soms succesvol zijn of gemak opleveren. Een daadkrachtig persoon krijgt toch zijn zin door te drammen, een aanpassend persoon hoeft niet voor zichzelf op te komen door zichzelf weg te cijferen. Veelvuldig toepassen van het gedrag vanuit de valkuil vermindert uitzicht op een goed resultaat, een goed gevoel en goede relaties op langere termijn. Het kan uiteindelijk leiden tot vermoeidheid of spanningsklachten en verslechtering van situaties of relaties. Het mooie van de valkuil is, dat het iets zegt over één van je kwaliteiten. Vaak wordt door de omgeving meer nadruk gelegd op het voorkómen van de valkuil (‘wees toch niet zo’n drammer’, ‘wat ben je weer naïef zeg’), dan op het inzetten van de kwaliteit. Veel nadruk leggen op het vermijden van de valkuil kost moeite en komt de kwaliteit niet ten goede. De beste manier om de valkuil te voorkomen is om vanuit de kwaliteit de uitdaging te ontwikkelen. |
|
|
Het mooie van de valkuil is, dat
|
het iets zegt over één van je kwaliteiten.
Vaak wordt door de omgeving meer nadruk gelegd op het voorkómen van de valkuil (‘wees toch niet zo’n drammer’, ‘wat ben je weer naïef zeg’), dan op het inzetten van de kwaliteit. Veel nadruk leggen op het vermijden van de valkuil kost moeite en komt de kwaliteit niet ten goede. De beste manier om de valkuil te voorkomen is om vanuit de kwaliteit de uitdaging te ontwikkelen. |
|
|
De beste manier om de valkuil te voorkomen is
|
om vanuit de kwaliteit de uitdaging te ontwikkelen.
|
|
|
De uitdaging
De uitdaging is ... |
de ontwikkelrichting van de kwaliteit.
Het is het positief tegenovergestelde van de valkuil. Het ontwikkelen van de uitdaging bevordert persoonlijke groei en effectiviteit en ondersteunt iemand bij het hanteren van vervelende situaties met anderen. Zowel de persoon zelf als de relatie met de ander winnen hierbij. Balans vinden betekent denken in termen van ‘én én’ en niet óf óf ’. De kunst is om zowel de kernkwaliteit als de uitdaging gezamenlijk toe te passen. Dit betekent voor de Kwaliteiten daadkracht, aanpassen, optimisme en gestructureerdheid: daadkrachtig én geduldig zijn (uitdaging), aanpassen én voor jezelf opkomen, positief zijn én realistisch blijven en structureren én loslaten. In de praktijk blijkt dit lastig toe te passen. Dat heeft te maken met de allergie. |
|
|
De allergie
De allergie is het tegenovergestelde van |
de kernkwaliteit en een teveel van de uitdaging.
Op deze manier is het kernkwadrant compleet. De allergie gaat over gedrag van anderen, waar je je aan ergert. Welk gedrag dat is, hangt af van je kwaliteit. Veel mensen blijken allergisch te zijn voor een teveel van hun uitdaging, vooral als zij die tegenkomen in anderen. De ergernis vanuit de allergie roept een tegenreactie op: de valkuil. Deze reacties kunnen elkaar versterken (‘ik erger me aan jouw gedrag, de ander ergert zich weer aan mijn valkuil, enz.’), waardoor de betrokkenen in een negatieve spiraal kunnen komen van verwijten, stress en conflict, een spiraal van winnen of verliezen. Een daadkrachtig persoon heeft moeite met passievelingen (allergie), een aanpassend persoon is allergisch voor egoïsme, een optimist heeft een hekel aan cynische mensen, een gestructureerd persoon minacht chaotische mensen. Wat iemand kwetsbaar maakt is niet zijn valkuil, maar zijn allergie. Het is vooral de ergernis aan het gedrag van de ander dat ervoor zorgt dat iemand in zijn valkuil terecht komt. |
|
|
Het bijzondere aan de allergie is
|
dat het fungeert als een antenne.
Doordat de allergie het tegenovergestelde is van de eigen kernkwaliteit, ziet een daadkrachtig persoon zijn allergie passiviteit al van verre aankomen. Dit brengt het risico met zich mee dat hij gaat drammen (valkuil), maar hij kan dit gegeven ook op een positieve manier inzetten. Als hij zijn allergie gebruikt als waarschuwingslampje kan hij zijn valkuil voorkómen door te kiezen voor een effectievere reactie (kwaliteit én uitdaging). Een ander bijzonder element van de allergie is dat het een aanknopingspunt biedt voor ontwikkeling. Je kunt veel leren van de mensen waarmee je de meeste moeite hebt. Zij hebben (een teveel van) iets wat jij goed kunt gebruiken in je uitdaging. |
|
|
Een ander bijzonder element van de allergie is
|
dat het een aanknopingspunt biedt voor ontwikkeling. Je kunt veel leren van de mensen waarmee je de meeste moeite hebt. Zij hebben (een teveel van) iets wat jij goed kunt gebruiken in je uitdaging.
|
|
|
14.3 Het dubbelkwadrant
Interactie met anderen is vaak een onderwerp van coaching. Dan is het interessant om een dubbelkwadrant te maken. Het dubbelkwadrant is |
een koppeling van twee kwadranten van twee personen.
In figuur 3 is te zien dat de allergie van persoon 1 overeenkomt met de valkuil van persoon 2. Persoon 1 en persoon 2 kunnen elkaar in de interactie van een dubbelkwadrant op twee manieren versterken. |
|
- Op een positieve manier ...
- Op een negatieve manier ... |
- Op een positieve manier maken ze gebruik van elkaars Kwaliteiten om effectief en prettig samen te werken (uitdaging persoon 1 lijkt op kwaliteit persoon 2). Ze gaan als het ware samen dezelfde groeirichting in (Vlakken met doorgetrokken kader).
- Op een negatieve manier versterken persoon 1 en 2 elkaar in irritatie en botsen ze met elkaar (Vlakken met kader in gebroken lijn). Persoon 2 komt in zijn valkuil persoon 1 tegen, die dan wordt geraakt in zijn allergie. Dit leidt tot valkuilgedrag van persoon 1 wat weer leidt tot negatief versterkend gedrag van persoon 2 (valkuil persoon 2). Er ontstaat een negatieve spiraal van verwijten, stress en conflict, een spiraal van winnen of verliezen. Het is een situatie van onbalans bij beide personen die kan leiden tot conflicten. Conflicten met een ander kunnen een belangrijk leermoment zijn. Iemand met wie je af en toe botst kan wel eens degene zijn van wie je het meest kunt leren. Een mild onderdeel van de allergie is immers de uitdaging! |
|
Wat zegt een conflict over persoon 1, gezien vanuit het dubbelkwadrant? Welke kwaliteit schuilt er achter de valkuil van persoon 2?
|
Als persoon 1 zijn eigen gedrag (en kwaliteit) herkent en op een andere manier naar persoon 2 kan kijken (wat zou de kwaliteit van persoon 2 kunnen zijn?) is het voor persoon 1 makkelijker zijn allergie te relativeren en zijn uitdaging toe te passen en te ontwikkelen. Hij verkleint daarmee zelf de kans op een nieuwe botsing.
Een andere tegenreactie geeft bovendien persoon 2 minder prikkels om in zijn valkuil te stappen en geeft hem ruimte om ook zijn uitdaging toe te passen. Persoon 2 verkleint daarmee de kans op een nieuwe botsing met persoon 1. Door verantwoordelijkheid te nemen voor de eigen ontwikkeling, heeft persoon 1 dus de mogelijkheid om zijn eigen proces richting te geven, én om een ander te begeleiden in zijn proces! Aan de kant van de uitdaging is ook een dubbelkwadrant mogelijk. Twee personen komen elkaar tegen in de kwaliteit en uitdaging: de uitdaging van de één is dan de kwaliteit van de ander. Dit heeft het positieve effect van bewondering, respect en vriendschap. Het nadeel is dat een persoon zichzelf klein kan maken door het ophemelen of idealiseren van de ander. De nadruk ligt dan teveel op de uitdaging (‘Was ik maar zoals jij …’). Dit gaat ten koste van de aandacht voor de eigen kwaliteit. In het kwadraatkwadrant , een derde vorm van een dubbelkwadrant, overlappen de kwadranten van twee personen elkaar. Twee personen hebben dan dezelfde kwaliteit. Het voordeel is dat ze elkaar hierom respecteren. Het nadeel is dat ze dezelfde valkuil hebben. |
|
|
14.4 Toepassing en gebruik door de coach
In een situatie van onbalans gaat veel aandacht, kracht en energie richting |
de valkuil en de allergie. De valkuil en allergie zijn daardoor groter en belangrijker dan de kernkwaliteit en de uitdaging.
Aan het begin van een coachtraject is vaak sprake van onbalans. Kernkwadranten kunnen inzicht geven in deze onbalans en een bijdrage leveren aan het bevorderen van balans. |
|
|
Het kernkwadrant is een reflectiemodel.
Dat betekent dat |
bewustwording van de Kernkwaliteiten en kernkwadranten een belangrijk onderdeel is van het coachproces. Uit situaties die een coachee beschrijft of met behulp van diverse oefeningen kunnen de Kernkwaliteiten van de coachee naar voren komen.
Het is aan de coachee om woorden te geven aan het gevoel en de lading die een kernkwaliteit, valkuil, allergie en uitdaging bij hem oproept. Dit kunnen gevoelens zijn als gewoonheid (kwaliteit), bewondering (uitdaging), weerstand (valkuil) en ergernis of onbegrip (allergie). De coach heeft hierbij een ondersteunende en volgende rol. |
|
|
Het onderzoeken van de Kernkwaliteiten kan plaats vinden vanuit
|
elke hoek van het kernkwadrant. Vanuit één hoek kan de coachee met ondersteuning van de coach de overige hoeken van het kernkwadrant onderzoeken.
De makkelijkste ingang hierbij is de allergie. De verbindingen tussen de elementen van het kwadrant en de checks van de denkoefening (zie paragraaf ‘oefeningen om Kernkwaliteiten te onderzoeken’) maakt het mogelijk het kwadrant te controleren op juistheid en consistentie. Is het model niet kloppend te maken dan kan sprake zijn van een waarde (hiervan is niet een teveel), een masker (het kernkwadrant ontbreekt aan echtheid; eigenlijk is het precies een omkering van de echte kwaliteit), een torsiekwadrant (er zit iets kroms of verdraaids in, waardoor het niet lukt om alle onderdelen goed op elkaar af te stemmen) of een gedragskwadrant (‘soms doe ik wel zo en soms niet’). Ook in situaties van veel stress kan het lastig zijn een kwadrant kloppend te maken. Deze verschijnselen kunnen wel aanknopingspunten bieden voor coaching. |
|
|
Is het model niet kloppend te maken dan kan sprake zijn van
|
een waarde (hiervan is niet een teveel), een masker (het kernkwadrant ontbreekt aan echtheid; eigenlijk is het precies een omkering van de echte kwaliteit), een torsiekwadrant (er zit iets kroms of verdraaids in, waardoor het niet lukt om alle onderdelen goed op elkaar af te stemmen) of een gedragskwadrant (‘soms doe ik wel zo en soms niet’).
Ook in situaties van veel stress kan het lastig zijn een kwadrant kloppend te maken. Deze verschijnselen kunnen wel aanknopingspunten bieden voor coaching. |
|
|
14.5 Oefeningen om Kernkwaliteiten te onderzoeken
Kernkwaliteiten kunnen op diverse manieren onderzocht worden. |
- Denkoefening
- Kernkwadrantenspel - Positieve ervaringen |
|
|
Denkoefening Kernkwaliteiten
Deze oefening biedt aanknopingspunten om Kernkwaliteiten en kwadranten mee te kunnen samenstellen. De coachee krijgt een vel papier (A4) dat verdeeld is in vier vakken. De coach nummert de vakken met de klok mee. Hiermee komen de vakken overeen met de onderdelen van het kernkwadrant: |
De coach noemt vervolgens de hulpzinnen per vak op. Hij begint bij vak 1, dat overeenkomt met de kwaliteit, volgt daarna met vak 2 (valkuil) en 3 (uitdaging) en eindigt bij vak 4, de allergie. De coachee maakt de zinnen af en schrijft deze in het desbetreffende vak.
Alles wat de coachee te binnen schiet naar aanleiding van de zinnen is goed. Dit kan een woord zijn, maar ook een zin, liedje, persoon of een situatie. Alles is goed, zelfs al weet de coachee niets om op te schrijven in een vak. Meestal weet een coachee in het laatste vak, de allergie wel een reactie op te schrijven. Gebruik de oefening bij voorkeur vóór het uitleggen van het model. Daardoor kan de coachee zo onbevooroordeeld mogelijk antwoorden. De hulpzinnen zijn: Vak 1 (kwaliteit): - Wat ik in mezelf gewoon vind … - Wat anderen in mij waarderen … - Wat ik bij anderen vanzelfsprekend verwacht … Vak 2 (valkuil): - Wat ik bij anderen bereid ben door de vingers te zien … - Wat anderen mij verwijten … - Wat ik in mezelf geneigd ben te rechtvaardigen … Vak 3 (uitdaging): - Wat ik in mijzelf mis … - Wat ik in anderen bewonder … - Wat anderen mij toewensen … Vak 4 (allergie): - Wat ik in mijzelf zou verafschuwen … - Wat anderen mij aanraden te relativeren … - Wat ik in anderen minacht … Het resultaat is een aantal aanknopingspunten van waaruit mogelijk een kernkwadrant kan worden samengesteld. De verbindingen tussen de onderdelen van het kwadrant bieden hierbij ondersteuning. |
|
|
Het Kernkwaliteitenspel
Het Kernkwaliteitenspel van Daniel Ofman (zie literatuurlijst) is een hulpmiddel om in dialoog te komen over Kernkwaliteiten of om het benoemen van de Kwaliteiten te vergemakkelijken. Met de kaartjes uit het spel kan de coach de coachee ondersteunen in het onder woorden brengen van Kwaliteiten, valkuilen, allergieën en uitdagingen. Een eenvoudige toepassing is |
om de coachee een aantal kaarten voor te leggen en daaruit een
keus te laten maken. Wat past wel of juist niet bij hem? Waar is hij goed in? Waar heeft hij een hekel aan? Het thema van de coachee kan hierbij aanleiding zijn. In het kaartspel zitten een aantal spelwijzen, die individueel of met groepen gespeeld kunnen worden. Zie hiervoor de gebruiksaanwijzing. De kaarten zijn verdeeld in kaarten met positieve en negatieve bewoordingen (aangegeven met + en ) en zijn daarmee representatief voor kwaliteit en uitdaging aan de ene kant en voor valkuil en allergie aan de andere kant. Op elk kaartje staat een woord vermeld, samen met een synoniem en een uitdrukking. Bijvoorbeeld: realisme (+), werkelijkheidszin, beide benen op de grond … Berusting (-), apathie, op zijn beloop laten … Het spel bevat de mogelijkheid om dubbelkwadranten te maken en is ook in teams te gebruiken. |
|
|
Positieve ervaringen
Het kernkwadrantenmodel heeft een positieve benaderingswijze, omdat het uitgaat van |
de dingen die iemand goed kan.
Een coachtraject begint vaak vanuit een situatie die niet goed verloopt, met de wens tot verbetering. Hierbij komen valkuilen en allergieën naar voren in een situatie van onbalans. Werken met positieve ervaringen geeft aandacht aan de bijbehorende Kernkwaliteiten. Deze Kernkwaliteiten van de coachee kunnen gekoppeld worden aan de coachvraag om zo balans te ontwikkelen. Het verhaal van de coachee over zijn positieve ervaringen biedt aanknopingspunten voor de coach over de inzet van Kernkwaliteiten en uitdagingen. De coach kan vragen stellen als: Wat ging er goed? Waarom ging het zo goed? Hoe voelde deze ervaring? Welke kwaliteit zou hieraan ten grondslag kunnen liggen? Het positieve gevoel dat bij het verhaal hoort geeft zelfvertrouwen. Het kan aanleiding zijn om te experimenteren met nieuw gedrag en het loslaten van oude patronen. |
|
|
14.6 Uitdagingen voor de coach
- Het kernkwadrant is gemakkelijk toe te passen om inzicht te krijgen in ... - Kernkwadranten kunnen gecombineerd worden met ... - Het is van belang om je als coach bewust te zijn van ... |
- Het kernkwadrant is gemakkelijk toe te passen om inzicht te krijgen in wat iemand doet en wat een meer effectief gedrag kan zijn. Gedrag kan een uiting zijn van een kernkwaliteit, maar dit hoeft niet. Gedrag is zichtbaar voor en te benoemen door een ander, een echte kernkwaliteit kan alleen door de coachee zelf gevoeld en benoemd worden. Het is belangrijk hiermee rekening te houden als coach.
- Kernkwadranten kunnen gecombineerd worden met diverse andere coachtechnieken, bijvoorbeeld om na te gaan welke beperkende overtuigingen het ontwikkelen van de uitdaging belemmeren. Het kernkwadrant laat zich mixen met bijvoorbeeld RET of ‘The Work’ van Byron Katie (zie elders in dit Handboek). - Het is van belang om je als coach bewust te zijn van je eigen Kernkwaliteiten. Als je een grote allergie hebt voor een valkuil van de coachee, dan kan dit aansluiting met de coachee en daarmee het proces bemoeilijken. Een bewuste coach kan dit gegeven ook positief inzetten in de coaching. De irritatie die de valkuil van je coachee bij je oproept in een dubbelkwadrant kun je gebruiken om bewustwording van de coachee te bevorderen, bijvoorbeeld door op een provocatieve manier de ‘strijd’ van het dubbelkwadrant aan te gaan of door modelling. Het ervaren van de eigen Kernkwaliteiten geeft de coach ook handvatten voor evaluatie van zijn coachwerkzaamheden en voor de persoonlijke en professionele ontwikkeling van de coach zelf. |
