Neuropsychologie H06. Spatieel Gedrag 6.5.2 Unilateraal Neglect. 6.5.2.1 Zintuigelijk Neglect En Extinctie

Front 1

6.5.2.1 Zintuiglijk neglect en extinctie

Zintuiglijk neglect verwijst naar een deficit in de bewustwording van

Back 1

contralaterale stimuli bij laesies die niet in de zintuiglijke cotticale areas of zintuiglijke baansystemen gelegen zijn.

Front 2

De redenering om zintuiglijk neglect te onderscheiden van stoornissen in de zintuiglijke waarneming wordt medebepaald door de vaststelling dat neglect vaak wordt veroorzaakt door

Back 2

laesies die buiten de traditionele zintuiglijke baansystemen gelegen zijn.

Bovendien is neglect vaak multimodaal en daardoor moeilijk te verklaren als een defect in één bepaalde sensorische modaliteit.

Front 3

Er bestaat dus een cruciaal onderscheid tussen een primair zintuiglijke stoornis zoals hemianesthesie (verlies van somatosensorische gevoeligheid in een lichaamshelft) of hemianopsie (verlies van de helft van het visueel gezichtsveld), en het gedragsbepaald tactiel of visueel zintuiglijk neglect.

Hemianopsie en neglect komen evenwel vaak samen voor. De neuronale struc­turen die beide functies opbouwen, liggen immers

Back 3

in elkaars nabijheid en hersenletsels beperken zich slechts zelden tot één functionele regio.

Toch zijn beide functies wezenlijk verschillend en kunnen ze ook apart voorkomen.

Front 4

Toch zijn beide functies wezenlijk verschillend en kunnen ze ook apart voorkomen.

Er zijn patiënten met een homonieme hemianopsie die hun deficit zeer goed weten te compenseren door hun oog- en hoofdbe­wegingen naar de blinde kant te overdrijven zodat ook de stimuli aan deze kant kunnen worden waargenomen.

Anderzijds kunnen patiënten met neglect worden onderscheiden van patiënten

Back 4

met primaire zintuiglijke deficits in de mate dat ze in de getroffen zijde toch stimuli kunnen ontdekken indien ze worden geholpen door expliciete instructies, bij nieuwe en onverwachte stimuli, of bij stimuli met een sterk motivationele waarde.

Front 5

Een laatste argument voor een wezenlijk verschil tussen hemianopsie en visueel neglect wordt geleverd door onderzoek waarbij patiënten uit

Back 5

het geheugen een vertrouwde omgeving moesten beschrijven (Bisiach & Luzzatti, 1978).

Ook hier ontbraken bij de neglectpatiën­ten in de beschrijving vaak de omgevingselementen van de linker- (cognitieve !) hemi­ ruimte, wat erop wijst dat het deficit zich niet beperkt tot externe zintuiglijke informatie, en dat een verlies van zintuiglijke informatie (zoals bij hemianopsie) geen voldoende voorwaarde voor een neglectsymptomatologie vormt.

Front 6

In ernstige gevallen van visueel zintuiglijk neglect is de grens tussen beide aandoeningen uiteraard moeilijk te trekken.

Auditieve inattentie is daarentegen gemakkelijk te onderscheiden van een auditief senso­rische problematiek vermits de

Back 6

bihemisferische projectie van het auditief baansysteem een unilateraal gehoorverlies op sensorische grond onmogelijk maakt.

Front 7

Patiënten kunnen inattent zijn voor visuele, tactiele of auditieve stimuli of een combinatie van de drie.

Bovendien is het neglect niet altijd hemisensorisch, maar kan de inattentie beperkt zijn tot

Back 7

een bepaald deel van het visuele veld of tot een bepaald deel van het lichaam.

Front 8

Patiënten met een unilateraal neglect vertonen vooral een stimulusinattentie contralateraal aan de zijde van de hersenlaesie.

Bovendien vertonen veel van deze patiënten een

Back 8

ipsilaesionele attentiebias.

Dit wil zeggen dat zij zich moeilijk van ipsilae­ sionele stimuli kunnen losmaken.

Front 9

Wanneer deze patiënten bilateraal worden gestimu­leerd, verzuimen zij

Back 9

de stimulus te vermelden die werd gepresenteerd aan de contralae­sionele zijde.

Front 10

Dit fenomeen wordt … genoemd

Back 10

extinctie genoemd.

Front 11

Extinctie verwijst naar

Back 11

een unilaterale en ipsilaesionele gewaarwording bij een bilaterale simultane stimulatie, waar­ bij de contralaesionele stimulus als het ware uitdooft en niet tot de aandacht van de patiënt doordringt.

Front 12

Ook extinctie kan in één of meerdere modaliteiten voorkomen .

Het blijft onduidelijk of het extinctiefenomeen een integraal onderdeel uitmaakt van unilateraal neglect (Heilman, Watson & Valenstein, 1993) of dat het

Back 12

als een begeleidende, maar functioneel verschillende stoornis moet worden beschouwd (Vallar, 1994). Voor een meer gedetailleerde bespreking van deze controverse, zie Bradshaw en Mattingley (1995).

Front 13

Naast klinische gedragsobservatie kan het neglect ook middels verschillende cogni­tieve taken in een neuropsychologisch onderzoek worden aangetoond.

Zeer bekend is de

Back 13

lijnbisectietaak waarbij de patiënt gevraagd wordt om van een lijnstuk (of van enkele lijnstukken) het midden met een potloodstreepje aan te duiden.

Front 14

In het klassieke geval bij een rechtshemisferisch pariëtale problematiek, gaat de patiënt het linkeruiteinde van het lijnstuk verwaarlozen en gaat hij zijn potloodstreepje rechts van het reële midden plaatsen.

De patiënt maakt dus een afwijking naar de kant van zijn hersenlaesie toe (Figuur 6.8.).

Back 14

Front 15

Ook doorstreeptests kunnen worden gebruikt om visueel neglect te detecteren. Traditioneel dient de patiënt hierbiJ een bepaalde doel stimulus (een klokje, een sterretje, een streepje, een bepaalde letter) tussen een heleboel andere stimuli te zoeken en te doorstre­pen.

Patiënten met neglect zullen

Back 15

de doelstimulus aan de contralaesionele zijde van het blad niet hebben doorstreept (Figuur 6.9.).

Front 16

Het is aan te raden het neglect ook in de tactiele en auditieve modaliteit te evalueren.

Voor een overzicht van de verschillende testmetho­den om unilateraal neglect te detecteren, zie Weintraub en Mesulam (1989).

Unilateraal neglect kan worden veroorzaakt door

Back 16

laesies in verschillende hersenre­gio's.

Front 17

We vermelden vooral

c

l

s

m

Back 17

-de corticale temporo-pariëto-occipitale overgangszone,

-limbische areas zoals de gyrus cinguli,

-subcorticale areas zoals de thalamus en

-de mesencephale formatio reticularis.

De genoemde subcorticale areas zijn sterk betrokken bij de mediatie van arousal en aandacht, terwijl de corticale areas vooral betrokken zijn bij de betekenisanalyse van de stimuli.

Front 18

De laesies die extinctie veroorzaken , zijn vaak gelegen in

Back 18

dezelfde areas die zintuiglijk neglect veroorzaken.

Bij patiënten met corticale laesies vinden we vooral extinctiefeno­ menen terug na letsels van de temporopariëtale streek (Heilman et al., 1983). Voor een opsomming van de verschillende hypothesen rond het extinctiefenomeen verwijzen we naar Heilman, Watson en Valenstein (1993).