Efnisheimurinn-Kafli 1-2

Front 1

Frumeind

Back 1

Allt efni gert úr frumeindum. Minnsta byggingarefnið. Geta tengst saman í stærri einingar og myndað sameindir.

Hint 1

Minnsta byggingarefnið

Front 2

Sameind

Back 2

Frumeind sem tengst hafa saman, nokkur stykki af sama frumefninu saman.

Hint 2

S með 8 niðri

Front 3

Frumefni

Back 3

Efni sem ekki er hægt að brjóta meira niður. Annað hvort táknuð með einum stórum staf eða einum stórum og einum litlum- H,Cl

Hint 3

H, Cl, N, Br

Front 4

Efnasamband

Back 4

Tvö eða fleiri frumefni saman - H2O

Front 5

Efnablanda

Back 5

Frumefni+efnasamband eða efnasamband+efnasamband

Front 6

Öreindir

Back 6

Róteindir og nifteindir eru í kjarna hverrar frumeindar og rafeindir á hvolfum í kringum kjarnann.

Hint 6

3 litlar eindir

Front 7

Róteind

Back 7

Stundum kölluð prótóna og er táknuð p+ vegna þess að hún er plúshlaðin.

Front 8

Nifteind

Back 8

Stundum köllum noutrona og er táknud n0 vegna þess að hún hefur enga hleðslu.

Front 9

Rafeind

Back 9

Stundum kölluð elektróna og er táknuð e- vegna þess að hún er mínushlaðin

Front 10

Hreint efni

Back 10

Frumefni eða efnasamband

Front 11

Hamur

Back 11

Efni geta verið í þremur "hömum", þ.e.a.s. eftir því hvernig efnið er viðkomu. Hamur efnis ræðst af bræðslu- og suðumarki þess.

Front 12

Storkuhamur

Back 12

Ef efni er hart/storknað er það í storkuham. Alþjóðlegt tákn storku hams er "s", solid. Frosið vatn er t.d. H2O (s)

Hint 12

Hart

Front 13

Vökvahamur

Back 13

Ef efni er blautt viðkomu er það í vökvaham. Alþjóðlegt tákn vökvahams er "l", liquid. Vatn í vökvaham er bara venjulegt drykkjarvatn og er táknað H2O (l)

Hint 13

Blautt

Front 14

Lofthamur

Back 14

Ef efni er loftkennt eða gaskennt er það í loftham. Alþjóðlegt tákn lofthams er "g", gas. Vatn í lofyham er vatnsgufa eða móða og tákn þess er H2O (g).

Hint 14

Gufa

Front 15

Bráðnun

Back 15

Bráðnun er það þegar efni fer úr storkuhan og yfir í vökvaham, t.d. klaki að bráðna

Front 16

Uppgufun

Back 16

Þegar efni fer úr vökvaham og yfir í loftham

Front 17

Þétting

Back 17

Þegar efni fer úr loftham og yfir í vökvaham.

Front 18

Storknun

Back 18

Þegar efni fer úr vökvaham og yfir í storkuham, t.d. þegar vatn frýs.

Front 19

Stofuhiti

Back 19

Þegar talað er um stofuhita er jafnan verið að tala un 25°C

Front 20

Staðalþrýstingur

Back 20

Hint 20

hektópaskölin

Front 21

Leysing

Back 21

Efni leysist upp í vökva, t.d. sykur í vatni, kaffi eða tei

Front 22

Hamskipti

Back 22

Þegar efni skipta um ham

Front 23

Efnahvarf

Back 23

Róttækustu efnabreytingarnar. Bruni er dæmi um efnajvarf. Þegar kerti brennur eyðist kertavaxið smátt og smátt en það hverfur ekki sporlaust, ný efni koma í staðinn. Þegar kerti brennur myndast t.d. vatn.

Front 24

Parasameind

Back 24

Súrefni er dæmi um parasameind.
O2, H2, N2,Cl2

Front 25

Formúla

Back 25

Formúla matarsalts er t.d. NaCl

Front 26

Massi

Back 26

Öll efni eiga sér massa, massi er svipaður og þyngd en samt ekki það sama. Massi er oftast táknaður með u-i vagna þess að það væri alltof löng tala ef hún væri gefun upp í gr. Róteindir og nifteindir eru með svipaðan massa en rafeindir etu með mun minni svo að massi frumeindar byggist aðallega á kjarna hennar.

Front 27

Sameindamassi

Back 27

Massi allra frumeinda í tiltekinni sameind

Front 28

Sætistala

Back 28

Sætistala segir til um hversu margar róteindir eru í tiltekinni frumeind.

Front 29

Jón

Back 29

Frumeind breytist í jón með því að gefa frá sér eða taka til sín rafeindir.

Front 30

Plúsjón

Back 30

Ef frumeind gefur frá sér rafeindir eru fleiri plúsar og þá er jónin plúshlaðin.

Front 31

Mínusjón

Back 31

Þegar jón tekur til sín rafeindir eru fleiri mínusar og þá er jónin mínushlaðin.

Front 32

Samsett jón

Back 32

Jónir sem gerðar eru úr frumeindun af tveimur eða fleiri frumefnum, NH4 +, NO3 -, CO3 2-

Front 33

Demókrítos

Back 33

Grikki sem var uppi á 5. öld f.Kr. í m setti fyrstur fram atómkenninguna í m John Dalton endurvakti seinna.

Front 34

John Dalton

Back 34

Hans atómkenning er sú að allt efni sé gert úr litlum ögnum, frumeindum. Frumeind er ekki hægt að búa til og ekki er hægt að eyða frumeind. Frumeindir tiltekins frumefnis eru eins, jafnstórar- og þungar.

Front 35

Aristóteles

Back 35

Grikki frá 5. öld f.Kr. Hann var ósammála Demókrítusi.

Front 36

Antoine Lavoasier 1

Back 36

Hann er oft nefndur faðir nútíma efnafræði.

Front 37

Antoine Lavoasier 2

Back 37

Honum tókst að sundra vatni í tvö efni, vetni og súrefni.

Front 38

Antoine Lavoasier 3

Back 38

Hann lýsti því yfi að ekki væri hægt að sundra frumefnum.

Front 39

Antoine Lavoasier 4

Back 39

Hann leyfði sér að efast um að jarðneski hlutir væru samsettir úr 4 frumefnum: vatni, jörð, lofti og eldi.

Front 40

Antoine Lavoasier 5

Back 40

Með tilraunum sínum tókst honum að sýna fram á að efni sem menn höfðu áður talið að væru frumefni voru í raun samsett, þ.e.a.s. gerð úr efnum sem virtust vera raunveruleg frumefni.