De Psychologie Van Arbeid En Gezondheid. H15. Persoonlijkheid, Werkstress En Gezondheid

Front 1

15.1 Inleiding

• De manier waarop objectieve stressoren uiteindelijk de gezondheid beïnvloeden, wordt bepaald door (2):

Back 1

-omgevingsfactoren en
-individuele verschillen

Front 2

15.2 Procesmodellen

Het proces voorafgaand aan stress moet bekeken worden.

Per baan verschillen de stressoren.

Welke?

Back 2

-objectieve stressoren (tijdsdruk, lastige klanten ed)
-subjectieve stressoren

Front 3

Het proces voorafgaand aan stress moet bekeken worden.

Per baan verschillen de objectief te bekijken stressoren, moeilijker te bekijken zijn de subjectieve stressoren.

Hoe komt dat?

Back 3

Ook de persoonlijkheid en de omgeving hebben invloed op stressreacties.

Front 4

Objectieve stressoren worden dus hoe beleefd?

Back 4

Subjectief.

Front 5

Stressbeleving is dus subjectief en afhankelijk van de persoonlijkheid.

Verschillen in persoonlijkheid zijn bijvoorbeeld.

Back 5

Type A-persoonlijkheid,
iemand die serieus is, betrokken is bij werkzaamheden, zelfstandig en vatbaar voor stress.

Type B-persoonlijkheid is hier het tegenovergestelde van.

Front 6

Persoonlijkheid heeft dus daadwerkelijk invloed, er zijn drie modellen die dit laten zien. :



A

B


P

Back 6

-Het Additief model,
waarin sprake is van onafhankelijke effecten van de persoonlijkheid en werkomgeving op gezondheidsuitkomsten.

-Het Buffer- of kwetsbaarheids model,
gaat over hoe werknemers op de omgeving reageren. Dit ligt onder andere aan extraversie en introversie. De persoonlijkheid fungeert als een soort 'buffer' omdat ze gerelateerd is aan het copingsgedrag.

-En het Persoon-omgeving-‘fit’- model
toont de mate aan waarin iemand binnen de werkomgeving past.

-COR-Model (conservation of resources theorie van stress)
Stress is te verklaren vanuit de dreiging van verlies van hulpbronnen (energieverlies bijv.) of de inspanningen leveren niet het gewenste resultaat op.

Ze combineert het 'buffer' en 'fit' model.

Front 7

• Conservation of Resources theorie van stress (COR theorie; Hobfolls 1989):

Back 7

stress is te verklaren vanuit de dreiging om hulpbronnen kwijt te raken of door een feitelijk verlies van hulpbronnen.

Ook kan stress ontstaan wanneer iemand het gevoel heeft dat een investering om hulpbronnen te verkrijgen niet het gewenste effect oplevert.

Mensen zijn voortdurend gericht op het verkrijgen, beschermen en opbouwen van hulpbronnen

Front 8

15.3 Relevante persoonlijkheidstrekken

Er zijn lagere- en hogere orde- persoonlijkheidseigenschappen,

• Andere persoonseigenschappen, naast type-A en extraversie (7):

Back 8

1. Beheersingsorientatie (locus of control)
2. Attributiestijl
3. Gehardheid (hardiness)
4. Gevoel van coherentie (sense of coherence)
5. Eigen-effectiviteit (self-efficacy)
6. Zelfwaardering
7. Dispositioneel optimisme

• Staan deze eigenschappen bekend als specifieke of lagere-orde eigenschappen: JA

Front 9

Lagere-orde-eigenschappen:

Back 9

1. Type A,
deze mensen worden eerder geprikkeld en zijn wantrouwend waardoor uitputting en lichamelijke klachten meer voorkomen en minder snel genezen.

2. Optimisme,
zij gaan problemen actief tegemoet in tegenstelling tot pessimisten.

3. Eigen-effectiviteit (self-efficacy),
wanneer iemand denkt te kunnen beslissen over het eigen handelen leidt dit tot een vermindering van stress.

4. Gevoel van coherentie,
deze mensen kunnen de omgeving hanteren en verklaren.

5. Gehardheid,
deze mensen zijn betrokken en hebben controle en willen graag leren (uitdaging).

6. Beheersingsoriëntatie,
iemand die gelooft in het eigen handelen heeft een interne oriëntatie, in tegenstelling tot iemand die gelooft in anderen of toeval. Goede zaken moet men aan zichzelf toeschrijven en slechte aan externen om stress te minderen.

Front 10

Hogere-orde-eigenschappen (Big Five) bestaan uit

Back 10

extraversie,
vriendelijkheid,
consciëntieusheid,
emotionele stabiliteit en intellect/autonomie.

Front 11

Wie kunnen beter omgaan met stress?

Back 11

Mensen die emotioneel stabiel en extravert zijn kunnen beter omgaan met stress.

Front 12

Hoe hangen hogere ordefactoren samen met dimensies van persoonlijkheid?

Back 12

In de P factor.

In de P factor zijn eigenschappen verenigd die een evolutionaire basis dienen. Adequaat reageren op omstandigheden vergroot de overlevingskans.

Hofstede brengt deze in verband met o.a. sociale intelligentie, maar ook hardiness maakt deel uit van het conglomeraat van positieve trekken uit de big 5.

Front 13

15.4 Person-Environment Fit

Het person-environment-fit-model onderzoekt de relatie tussen persoonlijkheid, gezondheid en werkstress.

Wat is dan ook belangrijk?

Back 13

Het is heel belangrijk dat iemands persoonlijkheid past binnen de huidige werksituatie.

Front 14

• Wat zijn de hogere-orde eigenschappen (persoonlijkheid):

Back 14

de Big Five

Front 15

• Noem de vijf eigenschappen van de Big Five:

Back 15

1. Extraversie
2. Vriendelijkheid
3. Consciëntieusheid
4. Emotionele stabiliteit
5. Intellect/autonomie

Front 16

• Welke twee eigenschappen lijken voorspellers van satisfactie en welbevinden in werksituaties:

Back 16

extraversie en emotionele stabiliteit

Front 17

• Person-Environment Fit (P-E Fit):

Back 17

gezondheid wordt gezien als een functie van de ‘fit’ tussen kenmerken van de persoon en die van de omgeving

Front 18

• Conclusie van het hoofdstuk:

Back 18

het lijkt erop dat bepaalde persoonlijkheden meer risico lopen op stress en burnout en dus meer begeleiding en coaching nodig hebben dan andere persoonlijkheden

Front 19

• Wat laat onderzoek van Eastburg en collega’s, onder verpleegkundigen, zien:

Back 19

dat sociale steun vooral bij extraverte personen helpt om emotionele uitputting te voorkomen

Front 20

• subjectieve beleving van stress:

Back 20

de wijze waarop individuen objectieve stressoren beleven

Front 21

• hoe zit het met stressvolle situaties en Type-A personen:

Back 21

zij hebben een hogere emotionele kwetsbaarheid en vertonen (daardoor) een hogere reactiviteit op stressvolle situaties

Front 22

• P-E Fit-benadering:

Back 22

afstemming van persoons- en omgevingsgebonden hulpbronnen

Front 23

• interne beheersingsorientatie en stressvolle werkomstandigheden:
minder sterke reacties

• 'Hardiness' omvat drie componenten:
betrokkenheid, controle en uitdaging

• een 'hardy' persoonlijkheid wordt gekenmerkt door:
-een sterke betrokkenheid bij dagelijkse activiteiten,
-een gevoel van controle over gebeurtenissen en
-het openstaan voor verandering

• is gevoel van coherentie een stabiel persoonlijkheidskenmerk:
minder dan de andere (blijkt)

Back 23

• zelfwaardering:
iemands gevoel van persoonlijke waarde

• coping van →
1. optimisten: actieve copingsstrategieen
2. pessimisten: vermijdingsgedrag

• hangt hostiliteit negatief samen met het gebruik van probleemgerichte strategieën (Type-A):
JA

• neuroticisme:
emotionele kwestbaarheid en een algemene neiging om met sterk negatieve emoties te reageren op levens- en werkstressoren

Front 24

• is intellect gerelateerd aan coping:
NEE

• waar hangt het mee samen:
een flexibele, verbeeldingsvolle en intellectueel nieuwsgierige benadering van stressvolle situaties en met het gebruik van humor als een manier om met stress om te gaan

• met welke van de Big-5 hangt dit samen →
1. optimisme (2):
extraversie (hoog) en neuroticisme (laag)
2. hostiliteit (2):
vriendelijkheid (laag) en neuroticisme (hoog)

Back 24

• is het zinvol om mensen met externe beheersingsorientatie of passieve 'copers' een werkomgeving aan te bieden met veel controlemogelijkheden:
NEE