Klinische Neuropsychologie H. Een Historische Schets

Front 1

Geschiedenis:

• Hippocrates (400 v. Chr.):
• Grieken en Romeinen:
• René Descartes (1596 – 1650):
• Frans Joseph Gall (1758 – 1828):

Back 1

• Hippocrates (400 v. Chr.): Afwijkend gedrag en gevoel komt voor uit de werking van de hersenen
• Grieken en Romeinen: Lichaam bestaat uit de elementen, water, aarde, vuur en lucht. Verschijnselen werden toegeschreven aan de goden. (Claudius Galenus, 129 - 217)
• René Descartes (1596 – 1650): Ziel is een ongedeelde zelfstandige maar immateriële eenheid. Descartes lokaliseerde de geest in de pijnappelklier/epifyse.
• Frans Joseph Gall (1758 – 1828): Mentale organen liggen in de grijze schors van de hersenen. Opvattingen van Gall waren aanleiding voor Frenologie.

Front 2

Clinicoanatomische methode:

Uitvalsverschijnselen onderzoeken van patiënten met

Back 2

hersenletsel:

Bijvoorbeeld voor taal, geheugen of waarneming. Na overlijden van de patiënt werd de plaats van de laesie (beschadiging) gekoppeld aan de functionele stoornis.

Front 3

1.2 Celtheorie

Hippocrates en Plato lokaliseerden de geest in de hersenen, de hersenventrikels (holtes) die cellen genoemd werden. Aristoteles lokaliseerde de geest in het hart. De geest (in de hersenen) had verschillende functies:

• In de eerste cel ….
• In de tweede cel ….
• De derde cel …...

Back 3

• In de eerste cel kwam de informatie uit verschillende zintuigen binnen (sensus communis), de verenigde zintuigen.
• In de tweede cel werd het beeld geïnterpreteerd (een psychologische representatie)
• De derde cel is voor het opslaan van de beelden (memorial geheugen)

Front 4

De cel theorie is tot op de dag van vandaag de basis voor de cognitieve psychologie.

2 kenmerken:

Een wezenlijk kenmerk is dat het om ….

Een ander kenmerk is dat….

Back 4

een algemeen systeem van informatie verwerking gaat. De geest kan alle informatie verwerken, er zijn geen aparte functies voor visuele auditieve beelden, muziek, taal en onthouden van kennis of gebeurtenissen.

Een ander kenmerk is dat het om een opvatting gaat van de geest van iedereen. Ze gaat niet in op individuele verschillen. Ook dit aspect zien we vandaag nog terug.

Front 5

Fysiognomie:

Back 5

Interpretatie van het gelaat.

Je uiterlijk wordt gezien als reflectie van iemands karakter (Aristoteles). Lavater (1741 – 1801) sloot zich hierbij aan. Hij ontwikkelde een karakterkunde op basis van traditionele beelden →Ronde, magere, krachtige of gespierde gelaat.

Front 6

De Fysiognomie van Lavater (1741 – 1801) zette Gall aan tot ontwikkeling van:

Back 6

Frenologie.

Front 7

1.3 Descartes: De ongedeelde geest

Descartes was van mening dat de mens in tweeën kon worden opgedeeld:

Back 7

1) Het lichaam (res extensa)
2) De geest (res cogitans) = De bestuurder.

Via zenuwen komen vanuit hele lichaam berichten over de buitenwereld binnen. Met behulp herinneringen wordt informatie teruggestuurd en beweegt het lichaam (tegenwoordig noemen we dit een reflex).

De geest was niet van materie en nam dus ook geen ruimte in. Maar hij werd wel op een speciale plaats gelokaliseerd: in de pijnappelklier/epifyse.

Front 8

Gall echter beweerde dat de geest niet in de binnenkant van de hersenen gelegen was , maar….

Back 8

aan de buitenkant.

Front 9

Fysiognomie was hip, maar Gall geloofde er niet in dat gedrag aan iemands gelaat was af te lezen. Hij introduceerde iets heel anders, iets revolutionairs:

Back 9

De frenologie.

Front 10

1.4 Gall en het lokalisatievraagstuk

Gedrag was dus het gevolg van de werking van de hersenen (niet van fysiognomie). Bouw en functie van de hersenen kregen nadruk, dit resulteerde later in de frenologie.

Belangrijke punten:

Back 10

• Volgens Gall was de Cortex cruciaal, de buitenkant van de hersenen.
• Bepaalde functies hadden volgens Gall een specifieke locatie. Dit was nieuw. Hetbwas een bereik met het oude idee van een ziel en een ongedeelde geest.

De nieuw ontwikkelde psychologie werd organologie/kraniologie (schedelleer) genoemd. Uitgangspunten:
• Psychologische functies zijn aangeboren (verklaart verschil in aanleg)

Front 11

De nieuw ontwikkelde psychologie werd organologie/kraniologie (schedelleer) genoemd.

Uitgangspunten:

Back 11

• Psychologische functies zijn aangeboren (verklaart verschil in aanleg)
• Alle functies zijn eigenstandig orgaan
• Functies zitten in de cortex (niet in het midden van de hersenen)
• Er zijn onafhankelijke functies →Hoe beter de functie, hoe groter de omvang in de hersenen.

Hij ging er van uit dat de aanleg dan ook zichtbaar zou zijn aan de hand van de omvang van het orgaan. De schedel zou op die plek een knobbel vertonen.

Front 12

Voor de kerk was de opvatting van Gall onacceptabel. zijn ideeën kwamen er niet doorheen.

Jean Pierrre Flourens speelde hierbij een rol:

Back 12

Hij bracht laesies aan bij duiven en stelde dat het niet ging om de plaats van de laesie, maar om de omvang van de beschadiging.

Karl Lashley was het hier ook mee eens.

Front 13

1.5 Clinicoanatomische methode

De werkwijze om de lokalisatie ideeen te toetsen door bij patienten met een focaal hersenletsel de specifieke uitvalsverschijnselen in kaart te brengen werd de ………..genoemd.

Back 13

clinicoanatomische methode genoemd.

Front 14

Broca bewees dat taal in voorste deel hersenen zat door zijn patiënt ‘Tan’.

Niet taal als geheel maar

Back 14

alleen het mechanisme om woorden uit te spreken.

Het gaat niet om taal in zijn geheel, maar alleen het mechanisme om sequenties uit te spreken. Sequenties van klanken die passen bij een woord.

Front 15

Daarna meende hij na onderzoek dat spreken in

Back 15

de linkerhersenhelft zit.

Dit was nieuw, de opvatting was dat organen met dezelfde vorm, eenzelfde functie hadden (rechterhemisfeer zou dan gelijk moeten zijn aan de linker).

Front 16

In Frankrijk was Jean Martin Charcot een aanhanger van de clinicoanatomische methode.. Ook hij geloofde sterk in het lokaliseren van specifieke centra in de hersenen.

Hij heeft veel nieuwe ziektebeelden beschreven:

Back 16

-Multiple sclerose (MS)

-Amyotrofe laterale sclerose (ALS)

-Syndroom va Gille de la Tourette (leerling van Charcat)

-Verbetering van beschrijving klinische beels parkinson

Front 17

Er zijn meerdere deelfuncties voor taal

Wernicke beweerde dat

Back 17

er een apart centrum was voor herkennen woordbeelden.

at centrum lokaliseerde hij in de temporaalkwab omdat dat het eindpunt was van de gehoorbaan.

Tussen het woordbegripcentrum (wernicke) en het woordproductiecentrum (Broca) loopt een verbindingsbaan. Laesies kunnen ontstaan door storing in de centra of door een storing in de verbindingsbaan tussen de centra = disconnectie.

Front 18

Tussen het woordbegripcentrum (wernicke) en het woordproductiecentrum (Broca) loopt een verbindingsbaan.

Er kan dus een stoornis ontstaan door een Laesie

Back 18

tussen deze twee centra.

Maw: storing in de centra of door een storing in de verbindingsbaan tussen de centra = disconnectie.

Front 19

Empirisme (of associationsme):

Back 19

Gelooft niet in aangeboren eigenschappen en kennis (Locke).

Alles wordt aangeleerd door associatie.

Front 20

Lokalisatiefunctie vs. Lokalisatiestoornis

Plaats van een laesie met specifieke uitval niet verwarren met

Back 20

plaats functie.

Niet vergissen in deze twee.

Fout: Als ik iets weg haal en er verandert wat, er dan vanuit gaan dat bij de verandering het probleem ligt. Lokalisatie van een functie onderscheiden van de lokalisatie van een functiestoornis.

Front 21

Fout: Als ik iets weg haal en er verandert wat, er dan vanuit gaan dat

Back 21

bij de verandering het probleem ligt.

Lokalisatie van een functie onderscheiden van de lokalisatie van een functiestoornis.

Front 22

1.6 Holisme

Is het niet eens met

Back 22

de lokalisatiebeweging.

Volgens Pierre Marie zijn er ook geen verschillende vormen van bijvoorbeeld taalstoornissen. Er is maar één stoornis. Hij stelt dat Broca afasie niet bestaat maar dat je een probleem hebt met de articulatie.

Front 23

Volgens Pierre Marie zijn er ook geen verschillende vormen van bijvoorbeeld taalstoornissen.

Er is maar één stoornis. Hij stelt dat Broca afasie niet bestaat maar dat

Back 23

je een probleem hebt met de articulatie.

Front 24

Volgens Freud die een verhandeling schreef over afasie werken

Back 24

Hersengebieden samen bij een bepaalde functie.

Er zijn geen zelfstandige centra maar gebieden met overlap en samenhang. Hij werd er niet populairder mee.

Front 25

Gestaltbeweging:

Back 25

Geheel is meer dan de delen.

Een aanganger was een leerling van Wernicke: Kurt Goldstein.
• Abstracte attitude: Goed functioneren van de hersenen is belangrijk om binnenkomende stimuli te reflecteren in plaats van gelijk te reageren.

In Engeland was Henry head, een volgeling van Hughlings-Jackson erg tegen lokalisationisten. Hij noem,de ze diagram makers. Maar toch, echt een alternatief was er niet.

Front 26

Een aanganger van de Gestaltbeweging was een leerling van Wernicke: Kurt Goldstein.

Hij sprak van:
• Abstracte attitude:

Back 26

Goed functioneren van de hersenen is belangrijk om binnenkomende stimuli te reflecteren in plaats van gelijk te reageren.

In Engeland was Henry head, een volgeling van Hughlings-Jackson erg tegen lokalisationisten. Hij noem,de ze diagram makers. Maar toch, echt een alternatief was er niet. Enige specialisatie was nu eenmaal duidelijk aanwezig.

Front 27

Wie bracht de balans tussen Holisme en de lokalisatorische beweging?

Back 27

Aleksandr Luria.

Front 28

Holisme

Rond 1900 begon zich in heel Europa verzet af te tekenen tegen de lokalisatiebeweging. In Oostenrijk schreef het later zo beroemde Freud in 1891 een zeer kritische verhandeling, Uber Aphasie, gericht tegen de centra benadering van Wernicke.

Een andere leerling van Wernicke was

Back 28

Kurt Goldstein. Tijdens zijn leerfase kwam ook de gestaltbeweging (het geheel is meer dan de delen) sterk op in Duitsland.

Front 29

Goldstein betoogde dat een goed functioneren van de hersenen vooral van belang was om te kunnen reflecteren op binnenkomende stimuli, in plaats van direct daarop te reageren.

Hoewel de wetenschappers die pleitten tegen het lokalisationisme niet ten onrechte waarschuwden voor een al te grote simplificatie, stelden ze

Back 29

er nauwelijks een overtuigend alternatief tegenover.

Front 30

Luria: een globaal model

Luria zocht een evenwicht tussen holistische en lokalisationistische opvattingen.

Hij vatte de hersenen-als-geheel op als

Back 30

een complex functioneel systeem, waarbinnen diverse subsystemen een eigen bijdrage aan de gezamenlijke activiteit leveren.

Subsystemen ontstaan volgens Luria door interacties tijdens de ontwikkeling, en veranderen ten gevolge van leerprocessen.

Het systeem is buitengewoon flexibel en adaptief. Luria vatte de functionele architectuur van de hersenen dan ook samen aan de hand van drie globale indelingen:
1. Drie voortdurend interacterende functionele eenheden (units). Activatie, input en output.
2. Drie hiërarchisch geordende niveaus van verwerking, gerelateerd aan primaire, secundaire en tertiaire ‘zones’ in de hersenen.
3. Gedrag dat wel of niet gereguleerd wordt door taalprocessen, gerelateerd aan respectievelijk de linker- en de rechterhemisfeer.

Front 31

Het systeem is buitengewoon flexibel en adaptief. Luria vatte de functionele architectuur van de hersenen dan ook samen aan de hand van drie globale indelingen:

1

2

3

Back 31

1. Drie voortdurend interacterende functionele eenheden (units). Activatie, input en output.
2. Drie hiërarchisch geordende niveaus van verwerking, gerelateerd aan primaire, secundaire en tertiaire ‘zones’ in de hersenen.
3. Gedrag dat wel of niet gereguleerd wordt door taalprocessen, gerelateerd aan respectievelijk de linker- en de rechterhemisfeer.