Neuropsychologie H04. Geheugen En Leren 4.11 De Structuur Van Het Langetermijngeheugen

Front 1

4.11 De structuur van het langetermijngeheugen

Het langetermijngeheugen is de bewaarplaats van onze kennis over de wereld .

We stelden reeds dat het langetermijngeheugen een belangrijke rol speelt in

Back 1

de patroonherkenning.

We zagen tevens dat informatie samengebald kan worden in chunks door middel van ken nis die voorhanden is in het langetermijngeheugen.

Front 2

Tot hiertoe hadden we echter nog weinig aandacht voor de structuur van deze geheugenbewaarplaats.

In het begin van de jaren zeventig maakte Ende! Tulving (1972, 1983) onderscheid tussen

E

S

Back 2

-het episodisch en

-het semantisch langetermijngeheugen .

Beide geheugens verze­keren een langdurige informatieopslag, maar verschillen in de soort van informatie die wordt opgeslagen.

Front 3

Episodische informatie is

Back 3

autobiografisch ; zij bevat de condities waarin de informatie werd opgenomen.

Het is een systeem dat informatie ontvangt en opslaat over temporeel gedateerde episode of gebeurtenissen en de temporeel-spatiële relaties ertussen. Het feit dat ik gisteren lekkere parelhoentjes at, dat ik op de studiedag vorige maand collega 's X, Y en Z ontmoette, dat ik mij herinner dat het woord 'gordijn ' deel uitmaakte van de lijst met vijftien woorden die m ij daarnet werd voorgelezen , zijn allemaal gegevens met een autobiografisch, sequentieel of contextueel kenmerk die deel uitmaken van mijn episodisch geheugen.

Front 4

Het semantisch geheugen daarentegen bevat

Back 4

alle informatie die losstaat van een welbepaalde plaats of tijd en omschreven kan worden als algemene feitenkennis.

Opvoeding en onderwijs kan worden beschouwd als de geleidelijke opbouw van een semantisch geheugen waarbij perceptuele informatie over onze fysische omgeving, de vorming van een talig communicatiesysteem, kennis over de maatschappij en uiteindelijk de specifieke kennis voor de uitoefening van een beroep worden verworven.

Front 5

Het semantisch geheugen is een mentale thesaurus, de georganiseerde kennis die men bezit over woorden en andere verbale symbolen, hun betekenis en verbanden, over hun relaties, en over regels, formules, algoritmes voor de manipulatie van de symbolen, concepten en relaties.

De regels van de grammatica, de betekenis van het woord 'gordijn ' en de symbolen die we hiervoor gebruiken, chemische formules, regels voor optellen en vermenigv uldigen , het feit dat maandag de eerste dag van de week is en dinsdag de tweede, al deze gegevens worden in het semantisch geheugen bewaard.

Naast het inhoudelijk aspect verschillen episodisch en semantisch geheugen ook

Back 5

in hun gevoeligheid aan vergeten.

Front 6

Het episodisch geheugen is voortdurend

Back 6

aan veranderingen onderhevig en gezien de enorme toevloed van episodische informatie wordt deze infor­ matie sneller ontoegankelijk.

Front 7

Informatie in het semantisch geheugen varieert veel minder en blijft derhalve

Back 7

beter bewaard .

Toch is de grens tussen episodische en semantische informatie niet altijd duidelijk te trekken. Wanneer iemand voor de eerste keer het vliegtuig gebruikt in een korte vakantie naar Lissabon , zal deze persoon niet enkel de episodische informatie "deze zomer vloog ik met het vliegtuig naar Lissabon " als een persoonlijke ervaring opslaan, maar zal hij tevens en vanuit dezelfde waarnemingen informatie verwerven over de procedure die bij een vliegtuigreis dient te worden gevolgd en die aan de algemene kennis over de wereld (het semantisch geheugen) toegevoegd kan worden.

Front 8

Toch is de grens tussen episodische en semantische informatie niet altijd duidelijk te trekken.

Wanneer iemand voor de eerste keer het vliegtuig gebruikt in een korte vakantie naar Lissabon , zal deze persoon niet enkel de episodische informatie "deze zomer vloog ik met het vliegtuig naar Lissabon " als een persoonlijke ervaring opslaan, maar zal hij

Back 8

tevens en vanuit dezelfde waarnemingen informatie verwerven over de procedure die bij een vliegtuigreis dient te worden gevolgd en die aan de algemene kennis over de wereld (het semantisch geheugen) toegevoegd kan worden.

Front 9

Tulving (1985) onderscheidde nog een derde vorm van langetermijngeheugen info­matie:

Back 9

het procedureel geheugen.

Het procedureel geheugen bevat al onze kennis over procedures en vaardigheden zoals autorijden , fietsen , lezen of pianospelen . Informatie uit het procedureel geheugen onderscheidt zich van de propositionele episodische en seman­tische informatie doordat ze zich moeilijk in woorden laat uitdrukken .

Front 10

Het procedureel geheugen bevat al onze kennis over

Back 10

procedures en vaardigheden zoals autorijden , fietsen , lezen of pianospelen .

Informatie uit het procedureel geheugen onderscheidt zich van de propositionele episodische en seman­tische informatie doordat ze zich moeilijk in woorden laat uitdrukken .

Men kan iemand proberen uit te leggen hoe hij moet fietsen, maar tenzij betrokkene dit niet zelf probeert en oefent, zal hij deze vaardigheid niet kunnen verwerven.

Front 11

Nieuwe inzichten hebben deze indeling aangepast. Onderzoek toonde aan dat episo­dische en semantische informatie weliswaar inhoudelijk onderscheiden kunnen worden maar

Back 11

dat ze door dezelfde hersenstructuren worden opgeslagen.

Ook hier bleek de casus H.M. een belangrijke toetssteen voor de meer theoretisch-psychologische inzichten.

Front 12

Uit het gebruikelijk neuropsychologisch onderzoek was reeds duidelijk dat H.M. geen persoonlijke, autobiografische informatie meer kon opslaan, wat op een falend episodisch geheugen wees. Zijn bewaarde algemene intelligentie deed evenwel een bewaard seman­tisch geheugen vermoeden.

Toch bleek H.M. niet in staat om

Back 12

nieuwe semantische informatie zoals een aantal nieuwe woordbetekenissen in zijn geheugen op te nemen (Gabrieli, Cohen & Corkin, 1988) en bleef zijn woordenschat beperkt tot de woordenschat die hij vóór de operatie had opgedaan en als het ware bevroren in de jaren vijftig.

Deze bevinding pleit tegen een functioneel onderscheid tussen episodische en semantische informatieverwerving. Anderzijds bestaan er ook gevalsstudies van hersenbeschadigde patiënten die vooral i n hu n episodisch, maar niet in hun semantisch geheugen getroffen bleken.

Onderzoek met amnestische patiënten suggereert dat autobiografische kennis en feitelijke kennis verschillend in de temporale lob worden opgebouwd. Sommige tempo­rale trauma.patiënten blijken hele stukken uit hun persoonlijke verleden te zijn verloren terwijl hun reservoir van feitelijke kennis intact bleef.

Front 13

Deze bevinding pleit tegen een functioneel onderscheid tussen episodische en semantische informatieverwerving.

Anderzijds bestaan er ook gevalsstudies van hersenbeschadigde patiënten die

Back 13

vooral in hun episodisch, maar niet in hun semantisch geheugen getroffen bleken.

Onderzoek met amnestische patiënten suggereert dat autobiografische kennis en feitelijke kennis verschillend in de temporale lob worden opgebouwd. Sommige tempo­rale trauma.patiënten blijken hele stukken uit hun persoonlijke verleden te zijn verloren terwijl hun reservoir van feitelijke kennis intact bleef.

Front 14

Onderzoek met amnestische patiënten suggereert dat autobiografische kennis en feitelijke kennis

Back 14

verschillend in de temporale lob worden opgebouwd.

Sommige tempo­rale trauma patiënten blijken hele stukken uit hun persoonlijke verleden te zijn verloren terwijl hun reservoir van feitelijke kennis intact bleef.