Hormón 1

Front 1

Innkirtlar og hormónar þeirra stjórna viðbrögðum líffæra og frumna líkamans?

Back 1

Við langavarandi áreiti frá umhverfi

Við breytingum í efnaskiptum

Í líffræðilegum ferlum s.s. vexti, þroska og æxlun

Front 2

E.H. Starling?

Back 2

Settir fram tilgátuna um hormóna árið 1905

Front 3

Gríska orðið hormao þýðri?

Back 3

Að virkja eða örva

Front 4

Nefndu dæmi um:

- Klassíska innkirtla

- Ekki klassíska innkirtla

Back 4

Klassískir innkirtlar: Skjaldkirtill. heiladingull

Ekki klassískir innkirtlar: Fituvefur, bein, magi, fylgja

Front 5

Endocrine hormón?

Back 5

– Hormón samkvæmt klassískri skilgreiningu.

Ferðast með blóðinu til annarra vefja

Front 6

Paracrine hormón?

Back 6

– Virka á nálægar frumur í sama vef/líffæri.

Ferðast styttra

Front 7

Dæmi um peptíð hormón:

Back 7

TSH, insúlín, TRH, ACTH, Interleukin-6, ADH, PTH, GH og fl.

Front 8

Amínósýrur og afleiður þeirra sem hormón?

Back 8

T3, rT3, T4, dopamin, adrenalin og noradrenalin

Front 9

Sterar er hormón

Back 9

Koritsól, aldósterón, DHEA, testosterón, estorgen, D-vítamín og fl.

Front 10

Hvað kemur af stað losun á hormónum?

Back 10

Tauga- eða efnaörvun vegna breytinga í umhverfi eða efnaskiptajafnvægi veldur losun á hormón.

Front 11

Dæmi um hormón sem veldur jákvæðri afturvirkni?

Back 11

LH losun í tíðahring

Front 12

Hvernig viðtaki er insúlín viðtakinn?

Back 12

(intrinsic) Tyrosine kinasinn viðtaki

Front 13

En hvernig viðtaka hafa sterar?

Back 13

Innanfrumu kjarnahormóns viðtaka

Front 14

Allir viðtakar hormóna eru ____

Back 14

Prótein!

Front 15

Hraði og lengd yfirborðsviðtaka?

Back 15

Áhrifin koma hratt en vara stutt

Front 16

Innanfrumuviðtaki?

Back 16

Áhrif koma seint fram og vara lengi

Front 17

Hlutverk burðarpróteina hormóna?

Back 17

Lengja helmingunartímann og hækka styrkinn sem getur verið til staðar í blóðinu á hverjum tíma.

Þau koma einnig í veg fyrir að lítil prótein eins og GH skilist út með þvagi.

Front 18

Hver eru burðarprótein Thyroxíns (T3) - 3

Back 18

TBG

Albúmín

Transthyretín

Front 19

Hækkun á TBG?

Back 19

Gerist í meðgöngu og við estrogen meðferð

Front 20

SHBG ?

Back 20

Sex hormón binding globulin.

Estrogeneykur SHBG

Tyroxínhækkar

Androgenlækkar

Insulínlækkar

Front 21

Bindihormón fyrir cortisol?

Back 21

Corticoid binding globulin

Albúmín

Front 22

Hversu stjór hluti GH er bundin burðarpróteininu GHBP?

Back 22

50%

GHBP er hluti af GH viðtækinu.

Front 23

Hvernig eru peptíð gerð óvirk?

Back 23

Proteolysis - peptíð hormón eru brotin niður með proteolysu í lýsósómum

Receptor mediated internalization(receptorinn tekinn inn með endocytosu og brotinn niður) og niðurbrot

Front 24

3 skref í óvirkjun sterahormóna

Back 24

Hydroxylation

Conjugation

Deiodation

Front 25

Kallikrein serín próteasar brjóta niður?

Back 25

hGH (peptíðhormón) - proteolysa í lýsósómum

Front 26

Helstu orsakir vanstarfsemi eða of starfsemi innkirtla

Back 26

Ofngótt hormóns

Skortur á hormóni

Of mikið næmi fyrir hormón

Hormón viðnám

Front 27

Ofgnótt hormóns getur stafað af?

Back 27

Kirtill framleiðir og losar of mikið af hormónum

Örvandi þáttur (ofgnótt á trophiskum hormónum) veldur ofstarfsemi kirtils og ofgnótt hormónsins

Front 28

En skortur á hormóni?

Back 28

Vanstarfsmi kirtils

Vöntun á örvandi þátt - trophiskum hormónum.

Front 29

Of mikið næmi fyrir hormónum?

Back 29

Hormónið er ekki gert óvrikt

Marklíffæri of virk/næmt - t.d. AIDS

Front 30

Hormón viðnám?

Back 30

Hormón verður ekki virkt

Marklíffæri óvirkt

Front 31

Hvernig mælum við hormón?

Back 31

Hormónar eru oftast mældir með hjálp mótefna.

T.d. Elisa - beint hlutfall milli bindingar og styrks á mótefninu (non-competitive)

Front 32

Non-competitive mælingar?

Back 32

Allt mótefnið í sýninu er bundið. Þá fáum við beint hlutfall milli bindingar og styrks á mótefninu.

Front 33

Skilgreindu boðleislu

Back 33

Efnaboð flutt frá umhverfi inn í í frumur:

- Sterahormón

- Peptíðhormón

- Víxlverkun millifruma

- Önnur efnaboð t.d. NO

Front 34

Boðleiðsla himnutengdra viðtaka (yfirborðsviðtaka)

Back 34

Himnutengdir viðtakar sem tengjast hormónum taka breytingum(conformation) og sú breyting örvar ensímkerfi í umfrymi sem mynda ný boðefni (second messenger)

Front 35

Boðleiðsla innanfrumuviðtaka

Back 35

Innanfrumuviðtakar eru í umfrymi.

Þegar hormón bindast þeim berstr hormón/viðtakinn inn í kjarna frumunnar og hefur áhrif á afritun gena.

- Eru afritunarþættir gena!

Þetta eru hæg viðbrögð og tekur 6-24 tíma að virka

Front 36

Viðtakar fyrir hvaða 3 efni eru erfðafræðilega skyldir og líkir að byggingu?

Back 36

Sterahormón, skjaldkirtilshormón og D-vítamín.

Hafa ligand bindi hluta, DNA bindihluta og domain sem víxlverkar við polymerasann?

Front 37

Hvers konar viðtaki er B-adrenergur viðtaki?

Back 37

Viðtakin í frumuhimnunni - G-prótein kúplaður viðtaki.

Knippi VI (6) tengist adenylate cyclase um G-prótein

Front 38

Himnubundnir viðtakar eru flokkaðir eftir hverju?

Back 38

Virkni þeirra þ.e. hvaða líffræðilegu kerfi þeir vikrkja við örun.

Front 39

Eru einhver ensím tengt virkni Jónarásarviðtaka?

Back 39

Nei! Engin ensím né tengd prótein - Neurotransmitters og jónagöng eru dæmi um slíka viðtaka

Front 40

Dæmi um viðtæki án beinnar ensímvirkni?

Back 40

T.d. FAS receptor - Death domain

Front 41

Hvers konar viðtaki er Fas viðtakinn

Back 41

Fas L er trimeric sameind.

Þegar FasL (fas-ligand)binst við receptor trimerast hann ogvirkjast og binst death domain-containing adapotr proteinum.

Adoptorprotein safnast saman og virkja caspase 8 sem síðan klýfa caspase 3.· Virkjaður caspasi 3 klýfur i-CAD, CAD inhibitor, sem þálosnar frá og fer inn í kjarnan til að kljúfa DNA.

Front 42

Hvernig viðtakar eru G-prótein viðtakar?

Back 42

Ná í gegnum frumuhimnuna (7 transmembrane helix keðjur)

Hafa viðtakan utan frumunnar en bindisvæði fyir G-prótein innan frumuhlutanum.(6 einingin)

G próteinið sjálft er hópur próteina

Front 43

G prótein - Virkni

Back 43

G-prótein er hópur próteina sem koma að stjórn ýmissa líffræðilegra ferla, svo sem signal transduction, protein nýmyndun, innanfrumuflutningum, exocytosis, hreyfingu frumna, vexti, skiptingu og þroska.

G-protein eru lauslega tengd innra borði frumuhimnunnar

Virka eins og on/off takki fyrir boðleiðslu

Óvirk þegar bundið GDP

Virk þegar bundið GTP

G-prótein breyta fljótt GTP aftur í GDP, þannig að "on" verður "off" - vegna innri fosfata virkni.

Oftast er um að ræða adenyly cyclasa (cAMP) eða prótein kinasa.

Front 44

Bygging G próteina

Back 44

3 undireiningar - Heterotrimerisk

a-subunit: 39-46 kDA

b-subunit: 37 kDA

gamma-subunit: 8 kDa

- Amínósýruröð íα-hlutanumeralmennteinsleit(erfðafræðilegaskyld),en sértækniG-proteinaræðstafhonum. HægteraðflokkaG-próteiní nokkrarfjölskyldurmeðtillititileinsleitnií a-hluta(Gs, Gi,Gq,G12).

Front 45

Gs

Back 45

G- prótein sem auka innfrumuþéttni cAMP via virkjun á adenylate cyclasa, cGMP fosfódíesterasa eða Ca2+ rásir.

Front 46

Gi

Back 46

G prótein sem hemja virkni adenyl cyclase og Ca2+, virkja fosfólípasa C og fosfólípasa A2

Front 47

Gq

Back 47

Virkja himnubundinn fosfólípasa C og prótein kinasa C

Front 48

G12

Back 48

Virkja adenylate cyclasa Na+/H+ rásir og Ca2+ rásir

Front 49

Virkni adrenalínsviðtakans - Dæmi um G prótein kúplaðan viðtaka

Back 49

Adrenalínviðtakinn.

7 helix keðjur í gengum frumuhimnuma. Bindistaður adrenalíns er á milli helix keðja. Við tenginguadrenalíns við viðtaka losnar um bindingu G-próteina við viðtakann, GDPfosforýlerast í GTP og a-hluti örvar adenylýl cyclasa til að mynda cAMP

Front 50

Rhodopsin viðtakinn - hvernig viðtaki?

Back 50

G- próteinkúplaður viðtaki

7 helix keðjur í gegnum frumuhimnuna.

Front 51

Second messenger - Virkni

Back 51

Litlar sameindir sem genga hlutverki innafrumuboðefna.

Myndun og styrkur þeirra er undir stjórn hormóna eða annarra þátta sem geta komið af stað boðleiðslu.

Front 52

Nefndum dæmi um second messengers

Back 52

cAMP

cGMP

Ca2+ jón

Inositol trifosfat IP3

Diacylglyceról - DAG

Fosfóglyceríð

Arachidonic acid

Eicosanoids

Front 53

cAMP?

Back 53

cAMPmyndastfráATP í hvarfisemhvataðerafadenyl cyclase.

Front 54

Ca2+

Back 54

Geymd og losuð frá endoplasmic reticulum - ER

Front 55

Inositol trifosfat - IP3

Back 55

Myndast úr lípium í himnu; mikilvægur second messenger með viðtaka í ER og veldur losun á Ca2+ jónum

Front 56

Diacýlglyceríl - DAG

Back 56

Myndast úr lípíðum í himnu í hvarfi sem er hvatað af fosfólípasa C.

Front 57

Fosfóglyceríð

Back 57

FC, FE, FS, FI,

Þessir second messengers eru myndaðir af mismunandi formum af fosfólípösum - PLA, PLC, PLD

Front 58

Arachidonic acid

Back 58

Myndast úr fosfólipösum eða úr DAG; er second messenger og bólguboðefni

Front 59

Eicosanoids

Back 59

Myndast frá arachidonic acid.

Prostaglandin, prostacyclin, thromboxane og leukotrine flokkast sem eicosanoids.

Front 60

Dæmigert ferli fyrir cAMP

Back 60

Þegaradrenalín tengistβ-adrenergaviðtakanum virkjast adenylyl cyclasi via verkun G-próteina (α-subunit Gs).

Adenylyl cyclasi breytir ATP í cAMP.

cAMP styrkur inni í frumunni hækkar ogvirkjar ensým.

Front 61

Hvernig er cAMP gert óvirkt?

Back 61

cAMP fosfódíesterasar brjóta upp fosfódíester hringinn.

Front 62

Virkjun á PKA - protein kinasa A

Back 62

4 cAMP sameindir þarf til að virkja PK

Front 63

Hlutverk PKA eftir virkjun með cAMP?

Back 63

a) Proteinkinasi A fosforýlerar síðan fosfórylasa kínasa sem losar glúkósa-1-fosfat úr glykógeni.Protein kinasiA fosforylerar einnig glycogen synthesa og gerir hann óvirkan.

b) Proteinkinasi A flyst yfir í kjarnann og fosforylerar afritunaþætti og afritun gena breytist

Front 64

Dæmi um cGMP?

Back 64

Natriuretic peptide receptor örvar guanyly cyclasa

Front 65

Hver er styrkur kalsíum jónar?

Back 65

Í UFV er hann 1 mM en innan í aðeins 100nM

Front 66

Calsequsetrin

Back 66

Innanfrumuprótein sem getur bundið kalsíum jónir og þar með minnkað styrk kalsíums í umfrymi.

Front 67

Calmodulin?

Back 67

Lítið 17kDa innanfrumuprótein sem hefur 2 EF-hand knippi sem geta bundið 2 kalsíum jónir hver.

Calmodulin bindur 3-4 kalsium jónir þegar kalsíumstyrkur inni í frumum nálgast 500 nM.

Calmodulin tekur miklum strúktúr breytingum við að binda kalsíum-jónir og binst við það protein kínösum sem verða við það virkir (Ca/CAM-dependent protein kínasar).Calmódulín tekur þátt í stjórn efnaskipta,gegndræpi himna fyrir jónum, losun taugaboðefna og vöðvasamdrátt

Front 68

Dæmi um hormón sem nota DAG og IP3(fosfatidyl-inositol)

Back 68

GnRH

TRH

Front 69

% PC - phosphatidylcholine í frumuhimnum?

Back 69

40&

Front 70

Hvernig eru fosfóglyceríð myndu?

Back 70

Hinirýmsu fósfólípasar geta klofið fosfatidylcholín og fosfatidyletanólamín á ýmsavegu og myndað fosfóglyceríð, sem verka sem secondmessengers(fosfatic acid, fosfatidylcholin, fosfatidylethanolamin, fosfatidylserin, fosfatidylinositol).

- Sumhormón og vaxtarþættir geta (t.d. via G-prótein) örvað einn þessara fosfólípasaog jafnvel fleiri en einn.

Front 71

Phospholipase A2 myndar?

Back 71

Lysophosphatidylcholine PC + fitusýru

Front 72

PLC myndar?

Back 72

DAG + choline phosphate

Front 73

PLD myndar ?

Back 73

Phosphatidic acid + choline.

Front 74

Aarachidonic sýra - myndun?

Back 74

Við boðleislu getur aracidonic sýra myndast fyrir tilstilli fosfatdylcholine-sértæks fosfolipasa A2 sem er undir stjórn serine-kinasa.

Front 75

Virkni Arachidonic sýra?

Back 75

Stjórnar virkni phospholipida - PLC-gamma, PLC-delta og PLC-alpha.

Er mikilvæg við bólgusvörun

Arachidonic sýra er forvera eicosanoíða (prostaglandin, prostacyclin, thromboxane og leukotrienes).

Front 76

Eicosanoið

Back 76

Prostaglandin, prostacyclin, thromboxane og leukotriene eru secone messenger sem myndast frá arachidonic sýru og taka þátt í ýmsum líffræðilegum ferlum s.s. bólgusvöun samdrætti sléttra vöðva, kekkjun blóðflagna og fleira.