Beroep Op Onderzoek

Front 1

Controleerbaarheid

Back 1

Kwalificatie van een zodanig open werkwijze en verantwoording daarvan, dat anderen elke denkstap en handeling in een onderzoeksproces kunnen kennen en beoordelen.

Front 2

(Onderzoeks) doelstelling

Back 2

Datgene wat men met het beantwoorden van de probleemstelling en dus met het doen van onderzoek wil bereiken

Front 3

Fundamenteel / Zuiver wetenschappelijk onderzoek

Back 3

Onderzoek dat tot doel heeft (de theorievorming binnen) een wetenschap verder te helpen

Front 4

Herhaalbaarheid

Back 4

Eigenschap van een onderzoek dat zodanig is verlopen en waarvan op zodanige wijze verslag is gedaan dan anderen dit precies zo kunnen overdoen waardoor ze dezelfde resultaten zouden moeten bereiken

Front 5

Kwalitatief onderzoek

Back 5

(Sociaal wetenschappelijk) onderzoek dat vooral gericht is op het wat, hoe en waarom van verschijnselen en daarbij veel recht doet aan ervaring, zingeving, betekenis, historie, proces en context

Front 6

Kwantitatief onderzoek

Back 6

Onderzoek dat vooral gericht is op het beantwoorden van "hoeveel" en "hoe groot" vragen en daarbij gebaseerd is op "tel" en "rekenwerk" met betrekking tot gegevens.

Front 7

(Onderzoeks) methodologie

Back 7

Leer van de basisbegrippen en principes, en grondslagen, valkuilen en voorschriften van wetenschappelijk verantwoord onderzoek.

Front 8

Objectiviteit

Back 8

Kwalificatie van een werkwijze waarbij men alleen het object zelf laat spreken en daartoe afziet van eigen wensen, oordelen, behoeften, belangen, etc

Front 9

Onderzoek

Back 9

(systematische) activiteit die erop gericht is op basis van waarnemingen, ware en algemene uitspraken te doen over de werkelijkheid

Front 10

Onderzoeksproces

Back 10

In herkenbare, elkaar logische opeenvolgende fasen verlopend geheel van activiteiten ten behoeve van een onderzoek.

Front 11

Probabilistische uitspraak

Back 11

Algemene uitspraak met een kans karakter, waardoor er niet uit kan worden afgeleid hoe "het" in individuele situaties gesteld is.

Front 12

(Onderzoeks)probleemstelling

Back 12

de scherp geformuleerde vraag, waarop een onderzoek het antwoord moet geven

Front 13

Systematiek

Back 13

Kwalificatie van een consequente geplande en doelgerichte werkwijze

Front 14

wetenschappelijk verantwoord onderzoek

Back 14

onderzoek dat wordt verricht langs wetenschappelijke weg, wat onder andere inhoud dat men objectief, controleerbaar en systematisch te werk gaat, dat het onderzoek herhaalbaar is en de resultaten reproduceerbaar zijn.

Front 15

Afhankelijke variabele

Back 15

Onderzoeksvariabele die verondersteld wordt te worden beïnvloed door de andere onderzoeksvariabele(n)

Front 16

Betrouwbaarheid

Back 16

(hier:) Kwaliteitsbegrip voor metingen (en/of meetinstrumenten), dat betrekking heeft op de mate waarin metingen consequent en herhaalbaar zijn; een betrouwbare meting levert bij herhaling gaan hetzelfde object of aan objecten met gelijke eigenschappen steeds gelijke meetwaarden op.

Front 17

Bias

Back 17

Eenzijdige vertekening / systematische meetfout

Front 18

Dichotomie, dichotome variabele

Back 18

Tweedeling; (nominale) variabele die slechts twee mogelijke meetwaarden kent.

Front 19

Gegevens, data, waarnemingen

Back 19

De voor een onderzoek verzamelde meetwaarden

Front 20

Gevoeligheid

Back 20

Kwaliteitsbegrip voor metingen (en/of meetinstrumenten) dat betrekking heeft op de mate waarin er kleine verschillen mee kunnen worden vastgesteld.

Front 21

Indicator / Indicatorvariabele

Back 21

Variabele die wegens zijn nauwe samenhang met de bedoelde onderzoeksvariabele wordt gemeten in plaats van de onderzoeksvariabele zelf, in situaties waarin deze laatste niet direct meetbaar is.

Front 22

Intervalschaal / variabele

Back 22

Schaal / varianele waarvan de intervallen tussen meetwaarden berekenend en vergeleken mogen worden, terwijl er geen vast nulpunt is.

Front 23

Kwalitatieve variabele / schaal

Back 23

Verzamelnaam voor variabelen/schalen met een 'laag' meetniveau: de nominale en de ordinale schaal

Front 24

Kwantitatieve variabele / schaal

Back 24

Verzamelnaam voor variabelen/schalen met een 'hoog' meetniveau: de intervalschaal en ratioschaal

Front 25

meetinstrument

Back 25

alles wat nodig is om een meting te verrichten

Front 26

meetniveau

Back 26

kwalificatie voor de aard van gegevens, met name met het oog op de mate waarin rekenkundige bewerkingen erop zijn toegestaan

Front 27

Meten

Back 27

Vastleggen van eigenschappen of kenmerken van objecten; het proces van aan objecten toekennen van een waarde op een variabele

Front 28

Noemerproblemen

Back 28

Probleem dat ontstaat doordat meetwaarden met de verkeerde noemers worden gebruikt of met verschillende noemers vergeleken (noemers zijn meestal herkenbaar aan het woord 'per', zoals per duizend inwoners, per uur).

Front 29

Nominale schaal / variabele / categorieschaal

Back 29

schaal variabele waarvan meetwaarden slechts namen / categorieën zijn; eventueel gebruikte getallen spelen als getal geen enkele rol.

Front 30

(onderzoeks)opbjecten

Back 30

Diegenen die (of datgene dat) de in een onderzoek relevante eigenschappen hebben; de mensen, dieren, of dingen (in een ruime betekenis van het woord) die onderzocht worden.

Front 31

Onafhankelijke variabele

Back 31

Onderzoeksvariabele die verondersteld wordt invloed uit te oefenen op de andere onderzoeksvariabelen.

Front 32

Operationele definitie, operationalisatie

Back 32

Zodanig omschrijving van een variabele dat deze er meetbaar door wordt.

Front 33

Ordinale schaal / variabele

Back 33

schaal / variabele waarvan meetwaarden een zinvolle rangordening kennen; getallen zijn slechts relevant voor zover het om hun volgorde gaat.

Front 34

Ratioschaal / Ratiovariabele

Back 34

Schaal / variabele waarvan (ook) de verhoudingen tussen meetwaarden berekend en vergeleken mogen worden, omdat er een vast nulpunt is.

Front 35

schaal

Back 35

verzameling van mogelijke meetwaarden van een variabele

Front 36

schaal- of meetniveau, schaaltype

Back 36

kwalificatie van de aard van gegevens die te maken heeft met de relatie tussen de meetwaarden onderling; daarmee een kwalificatie voor de rekenkundige rol die in getallen uitgedrukte meetwaarden spelen

Front 37

systematische meetfout

Back 37

meetfout in een bepaalde richting

Front 38

toevallige meetfout

Back 38

wisselvallige meetfout; gemiddeld over een groot aantal objecten bedraagt deze nul

Front 39

validiteit

Back 39

kwaliteitsbegrip voor metingen (en of meetinstrumenten) dat betrekking heeft op de mate waarin werkelijk datgene wordt gemeten wat de onderzoeker bedoelt.

Front 40

variabele

Back 40

voor een onderzoek relevant aspect (of abstracte eigenschap) waarin objecten van elkaar kunnen verschillen

Front 41

variabele zoals-bedoeld

Back 41

variabele zoals de onderzoeker die voor ogen heeft

Front 42

variabele zoals-gemeten

Back 42

variabele zoals die na operationalisatie en daadwerkelijke meting in een serie gegevens feitelijk tot uiting komt.

Front 43

waarde (op variabele), meetwaarde

Back 43

concrete eigenschap waarin een variabele in een individueel object tot uiting komt.

Front 44

Antwoordcategorie

Back 44

antwoordmogelijkheid van een gesloten vraag

Front 45

antwoordtendentie

Back 45

(ongewenste) neiging van respondenten hun antwoorden een bepaalde richting mee te geven

Front 46

bedreigende vraag

Back 46

vraag die respondenten vervelend (kunnen) vinden om te beantwoorden

Front 47

enqu^ete

Back 47

Onderzoek met behulp van een vragenlijst (met vooral gesloten vragen)

Front 48

filtervraag

Back 48

vraag om vooraf na te gaan of een aangesprokene tot de bedoelde groep mensen van het onderzoek behoort; ook wel vraag om mee na te gaan of de volgende vraag voor de respondent van toepassing is

Front 49

gesloten vraag

Back 49

vraag waarbij de respondent moet kiezen uit een aantal vooraf door de onderzoeker opgestelde antwoordmogelijkheden

Front 50

informant

Back 50

respondent die niet ter wille van onderzoek naar zijn eigen situatie meedoet, maar vragen beantwoordt over anderen of andere zaken waar hij het nodige van weet.

Front 51

interview

Back 51

communicatieve situatie die ontstaat wanneer een vragenlijst mondeling wordt afgenomen

Front 52

item

Back 52

stelling, vraag of onderdeel van een vraag in een vragenlijst

Front 53

non-respons

Back 53

totaal van de personen die de onderzoeker wel benadert met zijn vragenlijst, maar die niet meedoen; ook wel het totaal van de personen aan wie een vraag is gesteld maar deze niet beantwoorden

Front 54

onderzoeksmoeheid

Back 54

verschijnsel dat een groter wordend deel van 'het publiek' niet mee wil werken aan enqu^etes

Front 55

open vraag

Back 55

vraag waarbij het antwoord volledig vrij is

Front 56

respondent

Back 56

persoon aan wie een vragenlijst wordt afgenomen

Front 57

respons

Back 57

totaal van de respondenten; ook wel het totaal van de personen die een vraag beantwoorden

Front 58

(antwoord)schaal

Back 58

(Hier:) serie gerangordende antwoordmogelijkheden, waaruit de respondent de voor hem meest passende moet kiezen; wordt vaak weergegeven door een serie getallen of een lijn tussen twee extreme posities

Front 59

schijndilemma

Back 59

foute vraag waarin de kans bestaat dat een respondent moet kiezen tussen antwoorden die geen van alle overeenkomen met zijn werkelijkheid

Front 60

sociale wenselijkheid

Back 60

ongewenste neiging van respondenten hun antwoorden te kleuren in de richting van wat ze denken dat door anderen als beter, mooier of succesvoller wordt beschouwd

Front 61

suggestieve vraag

Back 61

vraag die een antwoord in een bepaalde richting uitlokt

Front 62

trechtervorm

Back 62

volgorde van een serie onderling samenhangende vragen van algemeen naar bijzonder en/of van minder naar meer bedreigend.

Front 63

vragenlijst / questionaire

Back 63

serie vragen, bedoeld als instrument waarmee menselijke objecten worden gemeten

Front 64

Afhank&liikt^ steekproeven

Back 64

Situatie met twee of meer steekproeven, waarbij elk object of elk( waarneming van de ene steekproef op een of andere wijze is gekoppeld aan een object in eike andere steekproef; een gevolg is dat d steekproeven even groot zijn

Front 65

Aselecte steekproef, random steekpro

Back 65

Steekproef die tot stand komt volgens toevalsprocedures die zodanig worden toegepast dat elk object een even grote kans heeft in de Steekproef terecht te komen

Front 66

Aselectiviteit

Back 66

Het zonder enige vorm van selectie trekken van objecten uit een populatie; dit komt erop neer dat toekenning van objecten aan een steekproef geheel volgens het toeval plaatsvindt, waardoor elk object uit de populatie een ei^en gfrofe kans heeft om in de steekp^kproef terecht te komen.

Front 67

Betrouvf^baarheid

Back 67

(Hier:) De mate (uitgedrukt in een kanspercentage) waarin men er zeker van is dat een op steekproefgegevens gebaseerde uitspraak over de populatie waar is.

Front 68

Dekking

Back 68

Mate waarin de (theoretische) populatie, de operationele populatie en/of het steekproefkader met elkaar overeenkomen.

Front 69

Gelegenheidssteekproef, gemakssteekproef, opportunity sample, convenience sample

Back 69

Steekproef die wordt getrokken op een manier die bovenal gemakkelijk is doordat men proefpersonen en respondenten kiest die toevallig voorhanden zijn.

Front 70

Generaliseren

Back 70

Veralgemenen; hier met name het veralgemenen van gegevens uit een steekproef naar kenmerken van een populatie.

Front 71

Gestratificeerde Steekproef

Back 71

Steekproef waarbij vooraf is bepaald hoeveel objecten met bepaalde waarden op bepaalde variabelen erin terecht moeten komen; wordt verder aselect getrokken.

Front 72

Getrapte steekproef

Back 72

Steekproef die in fasen wordt getrokken van 'breed' naar 'small

Front 73

Matching

Back 73

Wijze van steekproeftrekken waarbij steeds min of meer gelijke objecten worden gemaakt of bij elkaar worden gezocht, waarna deze random over verschillende steekproeven worden verdeeld; leidt tot afhankelijke Steekproeven die zo veel mogelijk op elkaar lijken wat betreft de vari belen waarop is gematcht.

Front 74

n,N

Back 74

Symbool voor de steekproefomvang.

Front 75

Nauwkeurigheid

Back 75

De marge die men in statistische uitspraken hanteert wanneer het gaat om de generalisatie van steekproefgegevens naar de populatie.

Front 76

Onafhankelijke steekproeven

Back 76

Situatie met twee of meer steekproeven, waarbij objecten of waarnemingen van de steekproeven niet onderling gekoppeld zijn.

Front 77

Onderdekking

Back 77

Situatie waarin objecten uit de populatie niet in het steekproefkader voorkomen.

Front 78

Onlinepanel

Back 78

(Meestal door markt- en opinieonderzoeksbureaus geworven) groep mensen die in principe bereid zijn op afroep vragenlijsten in te vullen via internet; hieruit worden steekproeven getrokken die voor verschillende onderzoekspopulaties min of meer representatief zijn.

Front 79

Operationele populatie

Back 79

De populatie waartoe een onderzoeker zich uit praktische overwegingen beperkt, ook al komt deze niet geheel overeen met het universum.

Front 80

Overdekking

Back 80

Situatie waarin het steekproefkader objecten bevat die niet tot de populatie behoren.

Front 81

Populatie

Back 81

Alle objecten waarover een onderzoek(er) een uitspraak wenst te doen.

Front 82

Quotasteekproef

Back 82

steekproef waarbij vooraf is bepaald hoeveel objecten met bepaalde waarden op bepaalde variabelen erin terecht moeten komen maar overigens select kan worden getrokken.

Front 83

(At) random

Back 83

Geheel volgens toeval.

Front 84

Representativiteit

Back 84

Mate waarin een steekproef een afspiegeling vormt van de populatie.

Front 85

Sneeuwbalsteekproef

Back 85

Steekproef van mensen waar de een via de ander in terechtkomt.

Front 86

steekproef, monster, sample

Back 86

Een door de onderzoeker bepaalde deelverzameling van een popula¬ tie; in deze deelverzameling worden de metingen verricht.

Front 87

Steekproefkader

Back 87

De administratieve registratie van de (operationele) populatie; e; hieruit kan de uiteindelijke steekproef worden getrokken.

Front 88

Systematisch aselecte steekproef

Back 88

Steekproef waarvan een eerste object volgens een toevalsprocedure wordt getrokken, terwiji de volgende objecten via een systeem van vaste onderlinge afstanden zijn bepaald.

Front 89

Theoretische populatie, universum

Back 89

Alle denkbare objecten in een populatie (zonder dat deze alle ook per se daadwerkelijk hoeven te (hebben) bestaan

Front 90

Uitmiddeling

Back 90

Verschijnsel dat extremen elkaar (grotendeels) opheffen bij grote aantallen waarnemingen.

Front 91

Verjaardagsmethode

Back 91

Methode waarbij huishoudens door een enqueteur gevraagd wordt naar de bewoner wiens verjaardag het eerst komt of het laatst geweest is; bedoeld om aselectiviteit te bewerkstelligen.

Front 92

Vervuiling

Back 92

Fouten en achterstanden in een steekproefkader.

Front 93

Volledig aselecte Steekproef

Back 93

Steekproef die volledig volgens toevalsprocedures tot stand is gekomen.

Front 94

Wet van de grote aantallen

Back 94

Beschrijving van het verschijnsel dat steekproefresultaten stabieler worden naarmate een steekproef groter is.

Front 95

Zelfselectie

Back 95

(Ongewenst) mechanisme waardoor menselijke objecten door hun eigen gedrag of keuze de kans beinvloeden dat zij in een steekproef terechtkomen; gevolg is dat de steekproef select wordt.

Front 96

Absolute frequentie

Back 96

Frequentie die is uitgedrukt in aantallen.

Front 97

Boxplot, boxdiagram, repesteel

Back 97

Tokening bestaande uit een rechthoek met twee stelen, die tegelijkertijd lets zegt over het centrum (hier: mediaan) als over de spreiding van een verdeling (hier: interkwartielafstand en spreidingsbreedte).

Front 98

Centrummaat

Back 98

Soortnaam voor statistische maat (te weten: gemiddelde, mediaan, modus) die iets zegt over het midden van een verdeling.

Front 99

Cirkeldiagram, taartdiagram

Back 99

Afbeelding waarin een cirkel het totaal van een of andere grootheid hier meestal frequentie) weergeeft, terwijl de cirkelsegmenten het aandeel daaraan per meetwaarde representeren.

Front 100

Classificeren

Back 100

Samentrekken van (een aantal opeenvolgende) meetwaarden tot klassen.

Front 101

Cumulatieve frequentie

Back 101

Frequentie van de betreffende meetwaarde plus die van alle lagere 3etwaarden.

Front 102

Curve

Back 102

VIoeiende lijn/grafiek (hier meestal van frequentieverdeling).

Front 103

Datamatrix

Back 103

Rechthoek met gegevens/waarnemingen/meetwaarden.

Front 104

Descriptieve/ beschrijvende statistiek

Back 104

Vorm van statistiek die is gericht op het samenvattend in kaart brengen van gegevens, al dan niet in onderlinge samenhang.

Front 105

Eenvoudige boxplot

Back 105

Boxplot waarin geen grenzen zijn gesteld aan de lengte van de stelen.

Front 106

Frequentie

Back 106

Aantal keren dat/mate waarin een meetwaarde voorkomt.

Front 107

Frequentiedichtheid

Back 107

Wordt gebruikt als klassen niet even breed zijn en is dan de relatieve frequentie van een klasse nadat die is gedeeld door net aantal eenheidsintervallen dat die klasse breed is; is daarmee een gemiddelde relatieve frequentie van een klasse.

Front 108

Frequentieverdeling, verdeling

Back 108

De mate waarin de verschillende meetwaarden bij de onderzochte objecten voorkomen.

Front 109

(Rekenkundig) gemiddelde

Back 109

Centrummaat; het totaal van een serie meetwaarden, gedeeld door hun aantal.

Front 110

Gewone boxplot

Back 110

Boxplot waarbij de lengte van de stelen maximaal anderhalf keer de interkwartielafstand mag zijn; waarnemingen daarbuiten worden als uitbijters weergegeven.

Front 111

Histogram

Back 111

Afbeelding waarin de lengte van tegen elkaar getekende staven de omvang van een grootheid uitdrukt (hier meestal de frequentie); de breedte van de staven komt overeen met het interval op de as, met het gevolg dat de oppervlakten van de staven vergelijkbaar zijn.

Front 112

Inductieve statistiek

Back 112

^orm van statistiek waarmee steekproefgegevens worden gegeneraliseerd naar de populatie.

Front 113

Interkwartielafstand

Back 113

Spreidingsmaat die neerkomt op het verschil tussen het derde kwartiel (Q3 = P75) en het eerste kwartiel (Q1 = p25)

Front 114

Kwartielen (Q1, Q2 enQ3

Back 114

Meetwaarden die samen een verdeling scheiden in vier porties objecten van gelijke omvang; zo verdeelt het eerste kwartiel, Q1, de objecten in de 25% laagst en 75% hoogst scorende.

Front 115

Mediaan

Back 115

Centrummaat; meetwaarde van het 'middelste object' en daarmee de meetwaarde waaronder en waarboven zich evenveel objecten bevinden.

Front 116

Percentiel (Pi)

Back 116

Meetwaarde die een verdeling scheidt in i% laagst scorende en (100-i)% hoogst scorende objecten.

Front 117

Polygoon

Back 117

Hoekige lijn/grafiek (hier meestal van frequentieverdeling).

Front 118

Proportie, fractie

Back 118

Relatieve frequentie van een bepaalde meetwaarde.

Front 119

Relatieve frequentie

Back 119

Frequentie die is uitgedrukt als deel van het totaal aantal waarnemingen

Front 120

Scheefheid

Back 120

Mate waarin een verdeling asymmetrisch is.

Front 121

Scheefheid naar links, negatieve scheefheid

Back 121

Eigenschap van een verdeling met een 'staart' links en een 'bult' rechts.

Front 122

Scheefheid naar rechts, positieve scheefheid

Back 122

Eigenschap van een verdeling met een 'staart' rechts en een 'bult' links.

Front 123

Scheurlijn

Back 123

'Zigzagje' of iets dergelijks dat in de as van een diagram wordt getekend om aan te geven dat daarop (meestal beginnende) waarden zijn weggelaten.

Front 124

Spreiding

Back 124

Mate waarin meetwaarden van een verdeling bij elkaar liggen dan wel van elkaar verwijderd zijn.

Front 125

Spreidingsbreedte, range

Back 125

Spreidingsmaat; het verschil tussen de hoogst en de laagst voorkomende waarneming.

Front 126

Staafdiagram

Back 126

Afbeelding waarin de lengte van van elkaar gescheiden staven de omvang van een of andere grootheid uitdrukt (hier meestal de frequentie).

Front 127

Standaarddeviatie

Back 127

De vierkantswortel uit de variantie.

Front 128

Standaardscore, z-score

Back 128

Meetwaarde die is uitgedrukt als het aantal keren de standaarddeviatie dat deze van het gemiddelde afligt; z-scores hebben een gemiddelde van nul (0), een standaarddeviatie van een (1).

Front 129

Stapeldiagram

Back 129

Staafdiagram (of histogram) waarbij de staven niet naast elkaar zijn geplaatst, maar in elkaars verlengde.

Front 130

Uitbijter

Back 130

Uitzonderlijk lage of hoge meetwaarde.

Front 131

Variantie

Back 131

Spreidingsmaat voor variabelen die op intervalniveau of hoger zijn gemeten.

Front 132

Causale samenhang

Back 132

Samenhang met een oorzaak/gevolgkarakter.

Front 133

Correlatie

Back 133

Samenhang ofwel verband.

Front 134

Correlatiecoefficient

Back 134

Getal dat de sterkte aangeeft van de (cor)relatie tussen twee variabelen (vaak stilzwijgend gebruikt voor de meest voorkomende variant, de PM-correlatiecoefficient (zie daar)).

Front 135

Covariantie

Back 135

Maat voor de samenhang tussen variabelen, nog niet gecorrigeerd voor de spreiding van die variabelen; fungeert als teller in de formule voor de berekening van r.

Front 136

Determinatiecoefficient R2

Back 136

Kwadraat van de PM-correlatiecoefficient voor de samenhang tussen de werkelijke waarden van een afhankelijke variabele en de met behulp van een regressievergelijking 'geschatte' waarden daarvan; R2 = r2 als het om enkelvoudige lineaire regressie gaat.

Front 137

Enkelvoudige correlatie/regressie

Back 137

Correlatie/regressie waarbij wordt gezocht naar verklaring van de afhankelijke variabele door middel van (maar) een afhankelijke variabele.

Front 138

Groepsvergelijking

Back 138

In dit boek gebruikte verzamelnaam voor methoden voor het in kaart brengen van de samenhang tussen variabelen waarvan minstens een op laag niveau is gemeten; daartoe worden groepen objecten (ingedeeld op basis van de onafhankelijke variabele) vergeleken met betrekking tot de afhankelijke variabele.

Front 139

Homogeniteit van variantie

Back 139

Gelijkheid van spreiding/variantie van een variabele over de waarden van een andere, eventueel daarmee samenhangende, variabele.

Front 140

Indexcijfer

Back 140

Grootheid die is uitgedrukt als percentage van de waarde van die grootheid in een basissituatie (veelal basisjaar).

Front 141

Kruistabel

Back 141

tabel waarin de frequentie van de meetwaarden van een (afhankelijke) variabele is uitgesplitst naar de meetwaarden van een andere (onafhankelijke) variabele.

Front 142

Lineaire regressie

Back 142

Regressie waarbij wordt uitgegaan van een rechtlijnige samenhang tussen variabelen.

Front 143

Meervoudige/ multipele correlatie/regressie

Back 143

Correlatie/regressie waarbij wordt gezocht naar verklaring van de afhankelijke variabele door middel van meerdere onafhankelijke variabelen tegelijkertijd.

Front 144

Negatieve correlatie

Back 144

Correlatie waarbij een hogere meetwaarde van de ene variabele samengaat met een lagere van de andere.

Front 145

PM-/Pearsonscorrelatiecoefficient r

Back 145

Veelgebruikte correlatiecoefficient aangegeven met het symbool r;bedraagt minimaal -1,00 (perfecte negatieve correlatie) en maximaal +1,00 (perfecte positieve correlatie).

Front 146

Positieve correlatie

Back 146

Correlatie waarbij een hogere meetwaarde van de ene variabele samengaat met een hogere van de andere.

Front 147

Regressie

Back 147

Voorspelling op basis van de samenhang van ene variabele op de andere.

Front 148

Regressielijn

Back 148

Lijn die zodanig door een spreidingsdiagram wordt getekend dat de punten er zo dicht mogelijk bij liggen.

Front 149

Regressievergelijking, regressiefunctie

Back 149

Vergelijking/functie van de regressielijn.

Front 150

Samengesteld staafdiagram/ histogram

Back 150

Staafdiagram/histogram waarin voor elke meetwaarde van de ene variabele de verdeling van de andere variabele in staven is weergegeven.

Front 151

Schatten/voorspellen

Back 151

Uitgaande van kennis over de samenhang tussen variabelen op basis van een bekende waarde(n) van de onafhankelijke variabele een uitspraak doen over de onbekende waarde van de afhankelijke variabele.

Front 152

Spreidingsdiagram, puntenwolk

Back 152

Figuur waarin objecten door punten in een tweedimensionaal assenstelsel worden weergegeven.

Front 153

statistische samenhang

Back 153

Samenhang die getalsmatig is en niet per se causaal hoeft te zijn.

Front 154

Tijdreeks/ historische reeks

Back 154

Serie meetgegevens verworven op verschillende momenten.

Front 155

Achteraf-experiment, ex post facto experiment

Back 155

Onderzoeksvorm waarbij de onderzoeker de onderzoekscondities niet zelf toekent aan objecten.

Front 156

Artefact

Back 156

Onderzoeksresultaat dat onterecht, door het onderzoek zelf ontstaan is en dus 'kunstmatig' is.

Front 157

Case/patient control onderzoek

Back 157

(Retrospectief) achteraf-onderzoek waarinn bij een^groep objecten met een bepaalde waarde op de afhankelijke variabele ('gevolg') een overigens vergelijkbare groep wordt gezocht zonder dat gevolg waarna de waarden op onafhankelijke variabele ('oorzaak') worden vergeleken.

Front 158

Causale relatie

Back 158

Oorzaak/gevolgrelatie.

Front 159

Ceteris paribus conditie

Back 159

Situatie waarin alle onderzoeksomstandigheden en -variabelen gelijk zijn of worden gehouden, met uitzondering van de experimentele variabele.

Front 160

Cohortonderzoek

Back 160

Onderzoek aan een in principe vaste groep (doorgaans menselijke) objecten die gedurende een bepaalde, meestal lange tijd door de onderzoeker gevolgd worden.

Front 161

Compleet tegenwicht

Back 161

Tegenwicht door alle mogelijke volgordes van de stimuli even vaak te laten voorkomen.

Front 162

Confounder, verborgen derde, stoorvariabelen

Back 162

Variabele waarin de onderzoeker niet direct geinteresseerd is maar door zijn samenhang met twee wel interessante onderzoeksvariabelen een (schijn)verband daartussen veroorzaakt.

Front 163

Contaminatie

Back 163

'Besmetting' van onderzoeksresultaten doordat met het doen van het onderzoek onbedoelde variabelen, stimuli of invloeden worden binnen gebracht.

Front 164

Controle

Back 164

Het in de hand hebben van onderzoeksomstandigheden en -variabelen door de onderzoeker.

Front 165

Controlegroep

Back 165

Groep objecten die ter vergelijking wel wordt gemeten maar niet wordt blootgesteld aan de conditie waarvan de onderzoeker het causale effect wil weten.

Front 166

(Onderzoeks)design

Back 166

Opzet van het onderzoek; met name die maatregelen die zijn genomen om sterke causale conclusies te kunnen rechtvaardigen.

Front 167

Double-blind onderzoek

Back 167

Onderzoek waarbij proefpersonen noch onderzoeksmedewerkers weten wie tot de experimentele groep dan wel de controlegroep behoren.

Front 168

(Echt) experiment

Back 168

Onderzoeksvorm waarbij de onderzoeker de onderzoekscondities (= waarden op de onafhankelijke variabele) toekent aan objecten en waarin ook verder wordt voldaan aan de ceteris paribus conditie.

Front 169

Experimentele groep

Back 169

Groep objecten die wordt blootgesteld aan de conditie waarvan de onderzoeker het effect wil weten.

Front 170

Experimentele variabele

Back 170

Onafhankelijke variabele waarvan de onderzoeker het effect wil nagaan in een experiment.

Front 171

Gerandomiseerd tegenwicht

Back 171

Tegenwicht door voor elk object de volgorde van de stimuli door toeval te bepalen.

Front 172

Geschiedenis

Back 172

Verandering van objecten door ontwikkelingen van buitenaf die ontstaat gedurende, maar niet door het onderzoek.

Front 173

Hawthorne-effect

Back 173

Contaminatie door de aandacht die objecten door het onderzoek krijgen.

Front 174

Incompleet tegenwicht

Back 174

Tegenwicht door er (alleen maar) voor te zorgen dat elke stimulus even vaak op elke plaats komt.

Front 175

Longitudinaal onderzoek

Back 175

Onderzoek dat gedurende enige tijd wordt uitgevoerd teneinde veranderingen te kunnen meten; is daarmee tegenhanger van transversaal onderzoek.

Front 176

Multivariate analyse

Back 176

Verzamelnaam voor statistische verwerking van gegevens waarmee de werking van meerdere onafhankelijke variabelen in hun onderlinge interactie op de afhankelijke variabele kan worden nagegaan; toegepast om samenhang te corrigeren voor cofounders.

Front 177

Naieve proefpersoon

Back 177

Proefpersoon die niet weet dat hij onderzocht wordt.

Front 178

Nameting

Back 178

Meting van de afhankelijke variabele nadat objecten aan experimentele condities zijn blootgesteld.

Front 179

Placebo

Back 179

'Neppil' of -conditie die in alles gelijk is aan de experimentele conditie, afgezien van het wezenlijke van die experimentele conditie zelf.

Front 180

Poststratificatie

Back 180

Stratificatie (zie hoofdstuk 4) die plaatsvindt nadat een steekproef is getrokken; wordt toegepast om tot op een aantal wezenlijke eigenschappen gelijke steekproeven te komen.

Front 181

Prestatificatie

Back 181

Stratificatie (zie hoofdstuk 4) bij het trekken van de steekproef.

Front 182

Prospectief onderzoek

Back 182

Onderzoek waarin uitgaande van oorzaken naar gevolgen wordt geredeneerd en gezocht; daarmee tegenhanger van retrospectief onderzoek.

Front 183

Quasi-experiment

Back 183

Achteraf-experiment dat door slimme maatregelen sterk is geworden in causale bewijskracht.

Front 184

Random clinical trial (RCT)

Back 184

Aanduiding voor een echt experiment wanneer dat in de gezondheidszorg wordt uitgevoerd om het effect van een behandelmethode of medicijn te onderzoeken.

Front 185

Retrospectief onderzoek

Back 185

Onderzoek waarin uitgaande van gevolgen naar oorzaken wordt geredeneerd en gezocht; daarmee tegenhanger van prospectief onderzoek.

Front 186

Rijping

Back 186

Verandering van objecten door ontwikkeling van binnenuit die ontstaat gedurende, maar niet door het onderzoek.

Front 187

Schijnverband

Back 187

Statistisch verband tussen twee variabelen dat niet ontstaat door een directe causale relatie tussen die variabelen maar doordat ze beide afhankelijk zijn van een derde variabele (die daarmee een cofounder is).

Front 188

Single-blind onderzoek

Back 188

Onderzoek waarin de proefpersonen niet en de onderzoeksmedewerkers wel weten wie tot de experimentele groep dan wel de controle¬ groep behoort.

Front 189

statistische samenhang

Back 189

Getalsmatige samenhang tussen variabelen op het niveau van een groep objecten.

Front 190

Tegenwicht, counterbalancing

Back 190

Systematische afwisseling in de aanbiedingsvolgorde van stimuli. ter voorkoming van volgorde-effecten.

Front 191

Testing, testeffect

Back 191

De invloed van het gemeten worden op de objecten; contamineert van vervolgmetingen.

Front 192

Timelag onderzoek

Back 192

Vorm van longitudinaal onderzoek waarin om de zoveel tijd objecten (zoals kinderen) in een gelijke fase van ontwikkeling (zoals gelijke leeftijd) worden gemeten; doordat de ontwikkelingsfase gelijk is, zijn de objecten per meting verschillend.

Front 193

Transversaal onderzoek, dwarsdoorsnede/ cross-sectional onderzoek

Back 193

Sterk voor confounders gevoelige (achteraf-)onderzoeksopzet waarin alle meetgegevens tegelijkertijd bij verschillende onderzoeksobjecten worden verworven, waarna naar verbanden tussen de variabelen wordt gezocht; tegenhanger van longitudinaal onderzoek.

Front 194

Verklarend onderzoek

Back 194

Onderzoek dat is gericht op het (gedeeltelijk) verklaren van een afhankelijke variabele uit een causale relatie met (een) onafhankelijke variabele(n).

Front 195

Volgorde-effect

Back 195

Situatie waarin de reactie op een stimulus beinvloed wordt door (de reactie op) voorafgaande stimuli.

Front 196

Voormeting

Back 196

Meting van de afhankelijke variabele voordat objecten aan experimentele condities worden blootgesteld.

Front 197

a, alpha (als het gaat over betrouwbaarheidsintervallen)

Back 197

Kans dat je met een opgesteld betrouwbaarheidsinterval fout zit en de betreffende parameter er dus buiten valt; a = 100% min het betrouwbaarheidspercentage.

Front 198

a (als het gaat om toetsen)

Back 198

Kans op de alfafout ofwel fout van de eerste soort.

Front 199

Alfafout/fout van de eerste soort

Back 199

Fout die wordt gemaakt als H0 wordt verworpen terwijl deze wel waar is

Front 200

Alternatieve hypothese (H1)

Back 200

Tegendeel van de nulhypothese; veronderstelling dat er meer dan al leen maar toeval speelt en er dus in de populatie een verband of verschil bestaat.

Front 201

b (beta)

Back 201

Kans op de betafout ofwel fout van de tweede soort.

Front 202

Betafout/fout van de tweede soort

Back 202

Fout die wordt gemaakt als H1, niet wordt geaccepteerd, terwijl deze wel waar is.

Front 203

Betrouwbaarheidsinterval (BI) Confidence interval CI)

Back 203

Interval waarbinnen met een bepaalde zekerheid een parameter wordt geschat.

Front 204

Betrouwbaarheid(spercentage)

Back 204

(Hier:) Kans dat de te schatten parameter binnen het betreffende betrouwbaarheidsinterval ligt.

Front 205

Binomiaaltoets

Back 205

Toets die is gebaseerd op de binomiale verdelingsvorm; wordt toegepast op de verdeling van een dichotome variabele.

Front 206

x2-toets (chikwadraattoets)

Back 206

Toets die is gebaseerd op de theoretische x2-verdeling; wordt toegepast op tabellen met absolute frequenties van nominale variabelen om zowel verdelingen van een variabele te toetsen als verbanden tussen variabelen.

Front 207

Eenzijdige toets

Back 207

Toets waarbij in de hypothesen de 'richting' van een verband of verschil is gespecificeerd in termen van groter/kleiner/meer/minder of dergelijke.

Front 208

f

Back 208

Toetsingsgrootheid die wordt gebruikt in variantieanalyse.

Front 209

Goodness of fit

Back 209

Mate waarin een gevonden verdeling in de steekproef past binnen een mogelijke (theoretische) populatieverdeling; begrip wordt met name gebruikt als het gaat om de toepassing van de x2-toets op de verdeling van een variabele.

Front 210

Kritiek gebied

Back 210

Alle waarden waan/oor een toetsingsgrootheid significant is; daarmee dus alle waarden vanaf (en inclusief) de kritieke waarde(n).

Front 211

Kritieke waarde

Back 211

Grenswaarde vanaf waar een toetsingsgrootheid significant is.

Front 212

Nulhypothese (H0)

Back 212

Veronderstelling dat er alleen maar toeval speelt, en er dus in de populatie geen verband of verschil bestaat.

Front 213

Parameter

Back 213

(Waarde van een) grootheid in de populatie; weergegeven met Griekse lettersymbolen.

Front 214

Puntschatting

Back 214

Schatting van een parameter als dezelfde waarde van de overeenkomstige stochast; daarmee een schatting zonder slag om de arm.

Front 215

Schatter

Back 215

Stochast die tot doel heeft een parameter te schatten.

Front 216

Schatting

Back 216

Poging tot bepaling van een parameter op basis van steekproefgegevens.

Front 217

Significant

Back 217

Zich onderscheidend van het toeval; zodanig bijzonder onder toevalsomstandigheden dat het betreffende verschijnsel waarschijnlijk niet alleen aan het toeval kan worden toegeschreven.

Front 218

Significantieniveau (a)

Back 218

Vooraf door de onderzoeker gekozen grens waar beneden de overschrijdingskans moot komen alvorens wordt besloten dat een verband of verschil significant is; komt neer op de kans dat een toevalsverschijnsel ten onrechte aan iets anders wordt toegeschreven.

Front 219

Stochast

Back 219

(Waarde van een) grootheid in een steekproef; weergegeven met Romeinse lettersymbolen.

Front 220

Toets, statistische toets, significantietoets

Back 220

Procedure waarmee wordt nagegaan of een verband of verschil significant is.

Front 221

Toetsingsgrootheid

Back 221

De kansvariabele (zoals k, x2, t en f) met een bekende, theoretische kansverdeling waarop een toets gebaseerd is.

Front 222

t-toets

Back 222

Toets die is gebaseerd op de t-verdeling; geschikt voor het toetsen van gemiddelde(n).

Front 223

Tweezijdige toets

Back 223

Toets waarbij in de hypothesen geen 'richting' is gespecificeerd en het er alleen om gaat of er een verband of verschil is.