Neuropsychologie H01. 1.5 Perifeer Zenuwstelsel

Front 1

1.5 Het perifeer zenuwstelsel

Het perifeer zenuwstelsel:

Back 1

alle zenuwcellen en zenuwvezels die buiten de schedel of de wervelkolom zijn gelegen.

• Het deel van de perifere zenuwen die in verbinding staan met hersenen of hersenstam, noemen we de craniale zenuwen.

• Spinale zenuwen zijn perifere zenu wen die contact maken met bet ruggenmerg of medulla spinalis. Het perifeer zenuwstelsel voorziet in de verbinding tussen de verschillende organen en weefsels van het lichaam met het centraal zenuwstelsel.

• De efferente of motorische zenuwvezels vervoeren commando's van het centraal zenuwstelsel naar de spieren, klieren en ingewanden (viscerale organen).

• De afferente of sensorische vezels voeren signalen in de andere richting en brengen informatie vanuit de sensorische receptoren naar de centraal sensorische systemen. Deze op- en neerwaartse vezels volgen meestal dezelfde baan waardoor een zenuwbundel de axonen van zowel afferente als efferente neuronen bevat.

Front 2

• Het deel van de perifere zenuwen die in verbinding staan met hersenen of hersenstam, noemen we

Back 2

de craniale zenuwen.

• Spinale zenuwen zijn perifere zenu wen die contact maken met bet ruggenmerg of medulla spinalis. Het perifeer zenuwstelsel voorziet in de verbinding tussen de verschillende organen en weefsels van het lichaam met het centraal zenuwstelsel.

• De efferente of motorische zenuwvezels vervoeren commando's van het centraal zenuwstelsel naar de spieren, klieren en ingewanden (viscerale organen).

• De afferente of sensorische vezels voeren signalen in de andere richting en brengen informatie vanuit de sensorische receptoren naar de centraal sensorische systemen. Deze op- en neerwaartse vezels volgen meestal dezelfde baan waardoor een zenuwbundel de axonen van zowel afferente als efferente neuronen bevat.

Front 3

• Spinale zenuwen zijn perifere zenuwen die contact maken met

Back 3

het ruggenmerg of medulla spinalis. Het perifeer zenuwstelsel voorziet in de verbinding tussen de verschillende organen en weefsels van het lichaam met het centraal zenuwstelsel.

• De efferente of motorische zenuwvezels vervoeren commando's van het centraal zenuwstelsel naar de spieren, klieren en ingewanden (viscerale organen).

• De afferente of sensorische vezels voeren signalen in de andere richting en brengen informatie vanuit de sensorische receptoren naar de centraal sensorische systemen. Deze op- en neerwaartse vezels volgen meestal dezelfde baan waardoor een zenuwbundel de axonen van zowel afferente als efferente neuronen bevat.

Front 4

• De efferente of motorische zenuwvezels vervoeren commando's van

Back 4

het centraal zenuwstelsel naar de spieren, klieren en ingewanden (viscerale organen).

• De afferente of sensorische vezels voeren signalen in de andere richting en brengen informatie vanuit de sensorische receptoren naar de centraal sensorische systemen. Deze op- en neerwaartse vezels volgen meestal dezelfde baan waardoor een zenuwbundel de axonen van zowel afferente als efferente neuronen bevat.

Front 5

• De afferente of sensorische vezels voeren signalen in de andere richting en brengen informatie vanuit

Back 5

de sensorische receptoren naar de centraal sensorische systemen.

Deze op- en neerwaartse vezels volgen meestal dezelfde baan waardoor een zenuwbundel de axonen van zowel afferente als efferente neuronen bevat.

Front 6

1.5.1 De craniale zenuwen

Zowel de hersenen als het ruggenmerg zenden en ontvangen informatie door middel van de perifere zenuwen.

De craniale zenuwen vormen het deel van het perifeer zenuwstelsel dat

Back 6

zich direct met de hersenen of de hersenstam verbindt.

Er bestaan twaalf (12) romeins genummerde paren van craniale zenuwen. De eerste twee zijn rechtstreeks verbonden met de hersenen. De andere tien paren voeren hun invoer en uitvoer naar verschillende regio's van de hersenstam. Figuur 1.4. biedt een overzicht van de belangrijkste functies van de craniale zenuwen

Front 7

Er bestaan twaalf (12) romeins genummerde paren van craniale zenuwen.

De eerste twee zijn rechtstreeks verbonden met

Back 7

de hersenen. De andere tien paren voeren hun invoer en uitvoer naar verschillende regio's van de hersenstam. Figuur 1.4. biedt een overzicht van de belangrijkste functies van de craniale zenuwen

Front 8

Back 8

Figuur 1.4. Overzicht van de craniale zenuwen.

Zenuw Belangrijkste functies:

I Nervus Olfactorius Afferent: geurwaarneming
Il Nervus Opticus Afferent: visus
III Nervus Oculomotorius Efferent: oogbewegingen
IV Nervus Trochlearis Efferent: oogbewegingen
v Nervus Trigeminus Gemengd: gevoeligheid aangezicht kauwbewegingen
VI Nervus Abducens Efferent: oogbewegingen
VII Nervus Facialis Gemengd: smaakwaarneming beweging aangezicht
VIII Nervus Octavus Afferent: gehoor en evenwicht IX
IX Nervus Glossopharyngeus Gemengd: smaakwaarneming slikbewegingen
x Nervus Vagus Gemengd: waarneming inwendige organen regulatie inwendige organen

XI Nervus Accessorius Efferent: beweging van stembanden en nek
XII Nervus Hypoglossus Efferent: tangbewegingen

Front 9

1.5.2 De spinale zenuwen

De rest van het perifeer zenuwstelsel is verbonden met

Back 9

het ruggenmerg.

Eénendertig (31) paren van spinale zenuwen komen toe of verlaten het ruggenmerg via uitsparingen tussen de wervels (Figuur 1.5.). Elke spinale zenuw vertrekt vanuit een dorsale en een ventrale wortel.

De dorsale wortels bundelen de sensorische neuronen die vanuit de periferie komen en hebben dus een afferente functie (ze brengen informatie vanuit de periferie naar het centraal zenuwstelsel).

De cellichamen van deze neuronen liggen bij elkaar in de dorsale spinale ganglia die vlak naast de wervelkolom zijn gelegen .

De ventrale wortels bevatten de axonen van de spieractiverende of motorische neuronen en hebben dus vooral een efferente taak (ze dragen impulsen van het centraal zen uwstelsel naar de periferie).

Even buiten het ruggenmerg komen beide wortels samen en vormen de spinale zenuw. Alle spinale zenuwen zijn derhalve gemengde bundels en bevatten zowel afferente als efferente vezels.

Elk paar van spinale zenuwen is genoemd naar de wervel waaruit het ontspringt.

Er bestaan acht cervicale spinale zenuwen (Cl tot C8), twaalf thoracale zenuwen (Tl tot Tl2), vijf lumbale zenuwen (Ll tot L5) en vijf sacrale zenuwen (Sl tot S5). De laatste van de spinale zenuwen is de kleine coccygeale zenuw aan de basis van de wervelkolom.

Wanneer ze de wervelkolom verlaten, voegen sommige spinale zenuwen zich samen om zich later opnieuw te verdelen en zo de lange perifere zenuwvezels van het lichaam te vormen. Het patroon van dermatomen, de gebieden van het lichaam die worden bezenuwd door één enkele spinale zenuw, wordt ook getoond in figuur 1.5.

Front 10

Eénendertig (31) paren van spinale zenuwen komen toe of verlaten het ruggenmerg via uitsparingen tussen de wervels (Figuur 1.5.).

Elke spinale zenuw vertrekt vanuit

Back 10

een dorsale en een ventrale wortel.

De dorsale wortels bundelen de sensorische neuronen die vanuit de periferie komen en hebben dus een afferente functie (ze brengen informatie vanuit de periferie naar het centraal zenuwstelsel).

De cellichamen van deze neuronen liggen bij elkaar in de dorsale spinale ganglia die vlak naast de wervelkolom zijn gelegen .

De ventrale wortels bevatten de axonen van de spieractiverende of motorische neuronen en hebben dus vooral een efferente taak (ze dragen impulsen van het centraal zen uwstelsel naar de periferie).

Even buiten het ruggenmerg komen beide wortels samen en vormen de spinale zenuw. Alle spinale zenuwen zijn derhalve gemengde bundels en bevatten zowel afferente als efferente vezels.

Elk paar van spinale zenuwen is genoemd naar de wervel waaruit het ontspringt.

Er bestaan acht cervicale spinale zenuwen (Cl tot C8), twaalf thoracale zenuwen (Tl tot Tl2), vijf lumbale zenuwen (Ll tot L5) en vijf sacrale zenuwen (Sl tot S5). De laatste van de spinale zenuwen is de kleine coccygeale zenuw aan de basis van de wervelkolom.

Wanneer ze de wervelkolom verlaten, voegen sommige spinale zenuwen zich samen om zich later opnieuw te verdelen en zo de lange perifere zenuwvezels van het lichaam te vormen. Het patroon van dermatomen, de gebieden van het lichaam die worden bezenuwd door één enkele spinale zenuw, wordt ook getoond in figuur 1.5.

Front 11

De dorsale wortels bundelen de sensorische neuronen die vanuit de periferie komen en hebben dus een

Back 11

afferente functie (ze brengen informatie vanuit de periferie naar het centraal zenuwstelsel).

De cellichamen van deze neuronen liggen bij elkaar in de dorsale spinale ganglia die vlak naast de wervelkolom zijn gelegen .

De ventrale wortels bevatten de axonen van de spieractiverende of motorische neuronen en hebben dus vooral een efferente taak (ze dragen impulsen van het centraal zen uwstelsel naar de periferie).

Even buiten het ruggenmerg komen beide wortels samen en vormen de spinale zenuw. Alle spinale zenuwen zijn derhalve gemengde bundels en bevatten zowel afferente als efferente vezels.

Elk paar van spinale zenuwen is genoemd naar de wervel waaruit het ontspringt.

Er bestaan acht cervicale spinale zenuwen (Cl tot C8), twaalf thoracale zenuwen (Tl tot Tl2), vijf lumbale zenuwen (Ll tot L5) en vijf sacrale zenuwen (Sl tot S5). De laatste van de spinale zenuwen is de kleine coccygeale zenuw aan de basis van de wervelkolom.

Wanneer ze de wervelkolom verlaten, voegen sommige spinale zenuwen zich samen om zich later opnieuw te verdelen en zo de lange perifere zenuwvezels van het lichaam te vormen. Het patroon van dermatomen, de gebieden van het lichaam die worden bezenuwd door één enkele spinale zenuw, wordt ook getoond in figuur 1.5.

Front 12

De ventrale wortels bevatten de axonen van de spieractiverende of motorische neuronen en hebben dus vooral een

Back 12

efferente taak (ze dragen impulsen van het centraal zen uwstelsel naar de periferie).

Even buiten het ruggenmerg komen beide wortels samen en vormen de spinale zenuw. Alle spinale zenuwen zijn derhalve gemengde bundels en bevatten zowel afferente als efferente vezels.

Elk paar van spinale zenuwen is genoemd naar de wervel waaruit het ontspringt.

Er bestaan acht cervicale spinale zenuwen (Cl tot C8), twaalf thoracale zenuwen (Tl tot Tl2), vijf lumbale zenuwen (Ll tot L5) en vijf sacrale zenuwen (Sl tot S5). De laatste van de spinale zenuwen is de kleine coccygeale zenuw aan de basis van de wervelkolom.

Wanneer ze de wervelkolom verlaten, voegen sommige spinale zenuwen zich samen om zich later opnieuw te verdelen en zo de lange perifere zenuwvezels van het lichaam te vormen. Het patroon van dermatomen, de gebieden van het lichaam die worden bezenuwd door één enkele spinale zenuw, wordt ook getoond in figuur 1.5.

Front 13

Even buiten het ruggenmerg komen beide wortels samen en vormen de

Back 13

spinale zenuw.

Alle spinale zenuwen zijn derhalve gemengde bundels en bevatten zowel afferente als efferente vezels.

Elk paar van spinale zenuwen is genoemd naar de wervel waaruit het ontspringt.

Er bestaan acht cervicale spinale zenuwen (Cl tot C8), twaalf thoracale zenuwen (Tl tot Tl2), vijf lumbale zenuwen (Ll tot L5) en vijf sacrale zenuwen (Sl tot S5). De laatste van de spinale zenuwen is de kleine coccygeale zenuw aan de basis van de wervelkolom.

Wanneer ze de wervelkolom verlaten, voegen sommige spinale zenuwen zich samen om zich later opnieuw te verdelen en zo de lange perifere zenuwvezels van het lichaam te vormen. Het patroon van dermatomen, de gebieden van het lichaam die worden bezenuwd door één enkele spinale zenuw, wordt ook getoond in figuur 1.5.

Front 14

Elk paar van spinale zenuwen is genoemd naar de wervel waaruit het ontspringt.

Er bestaan acht cervicale spinale zenuwen (Cl tot C8),

twaalf thoracale zenuwen (Tl tot Tl2),

vijf lumbale zenuwen (Ll tot L5) en

vijf sacrale zenuwen (Sl tot S5).

De laatste van de spinale zenuwen is de kleine coccygeale zenuw aan de basis van de wervelkolom.

Back 14

Er bestaan acht cervicale spinale zenuwen (Cl tot C8),

twaalf thoracale zenuwen (Tl tot Tl2),

vijf lumbale zenuwen (Ll tot L5) en

vijf sacrale zenuwen (Sl tot S5).

De laatste van de spinale zenuwen is de kleine coccygeale zenuw aan de basis van de wervelkolom.

Front 15

Wanneer ze de wervelkolom verlaten, voegen sommige spinale zenuwen zich samen om zich later opnieuw te verdelen en zo de lange perifere zenuwvezels van het lichaam te vormen.

Het patroon van dermatomen, de gebieden van het lichaam die worden bezenuwd door één enkele spinale zenuw, wordt ook getoond in figuur 1.5.

Back 15

Front 16

1.5.3 Indeling van het perifeer zenuwstelsel

Zowel de craniale als de spinale zenuwen worden ingedeeld volgens

Back 16

de functie die ze uitoefenen en de structuren die ze bezenuwen. Meestal wordt het perifeer zenuwstelsel verdeeld in een somatisch en een autonoom deel (Figuur 1.2.).

Front 17

Het somatisch zenuwstelsel zendt centrale commando's naar de willekeurige skeletspieren en ontvangt sensorische informatie van de spieren en de huid.

Het somatisch zenuwstelsel is daarom verantwoor­delijk voor

Back 17

beweging, tast, positiezin en perceptie van temperatuur en pijn.

Het autonoom zenuwstelsel bezenuwt deklieren en de viscerale organen (ingewanden) van het lichaam .

Front 18

Het autonoom zenuwstelsel bezenuwt de

Back 18

klieren en de viscerale organen (ingewanden) van het lichaam .

Het begrip autonoom betekent 'zelfcontrolerend'.

De meeste functies van het autonoom zenuwstelsel zijn onwillekeurig en gebeuren buiten onze bew uste controle.

Dankzij de onafhankelijkheid van bewuste controle kan het autonoom zenuwstelsel de huishoudelijke taken van het lichaam op zich nemen zonder dat er bewuste beslissingen moeten worden gemaakt.

Functies zoals hartslag, verwijding van de bloed ­ vaten, bewegingen van de pupil en de activiteit van het gastrointestinaalsysteem worden geregeld door het autonoom zenuwstelsel. Het autonoom zenuwstelsel is onder meer erg belangrijk voor onze emotionele uitdrukking en emotionele ervaring.

Front 19

Het begrip autonoom betekent

Back 19

'zelfcontrolerend'.

De meeste functies van het autonoom zenuwstelsel zijn onwillekeurig en gebeuren buiten onze bew uste controle.

Dankzij de onafhankelijkheid van bewuste controle kan het autonoom zenuwstelsel de huishoudelijke taken van het lichaam op zich nemen zonder dat er bewuste beslissingen moeten worden gemaakt.

Functies zoals hartslag, verwijding van de bloed ­ vaten, bewegingen van de pupil en de activiteit van het gastrointestinaalsysteem worden geregeld door het autonoom zenuwstelsel. Het autonoom zenuwstelsel is onder meer erg belangrijk voor onze emotionele uitdrukking en emotionele ervaring.

Front 20

De meeste functies van het autonoom zenuwstelsel zijn

Back 20

onwillekeurig en gebeuren buiten onze bewuste controle.

Dankzij de onafhankelijkheid van bewuste controle kan het autonoom zenuwstelsel de huishoudelijke taken van het lichaam op zich nemen zonder dat er bewuste beslissingen moeten worden gemaakt.

Functies zoals hartslag, verwijding van de bloed ­ vaten, bewegingen van de pupil en de activiteit van het gastrointestinaalsysteem worden geregeld door het autonoom zenuwstelsel. Het autonoom zenuwstelsel is onder meer erg belangrijk voor onze emotionele uitdrukking en emotionele ervaring.

Front 21

Dankzij de onafhankelijkheid van bewuste controle kan het autonoom zenuwstelsel de huishoudelijke taken van het lichaam op zich nemen zonder

Back 21

dat er bewuste beslissingen moeten worden gemaakt.

Functies zoals hartslag, verwijding van de bloed ­ vaten, bewegingen van de pupil en de activiteit van het gastrointestinaalsysteem worden geregeld door het autonoom zenuwstelsel. Het autonoom zenuwstelsel is onder meer erg belangrijk voor onze emotionele uitdrukking en emotionele ervaring.

Front 22

Functies zoals hartslag, verwijding van de bloed ­ vaten, bewegingen van de pupil en de activiteit van het gastrointestinaalsysteem worden geregeld door het autonoom zenuwstelsel.

Het autonoom zenuwstelsel is onder meer erg belangrijk voor ...

Back 22

onze emotionele uitdrukking en emotionele ervaring.

Front 23

1.5.4 Sympathisch en parasympathisch zenuwstelsel

Het autonoom zenuwstelsel wordt zelf onderverdeeld in twee systemen met een tegengestelde werking.

De sympathische tak van het autonoom zenuwstelsel

Back 23

spoort het organisme aan tot actie waarbij de hartslag wordt verhoogd, het longvolume wordt opgevoerd, het glucosegehalte in het bloed wordt verhoogd en de activiteit van het spijsverteringssysteem wordt onderdrukt.

• Sympathische activatie bereidt het organisme voor op actie, de zogenaamde vecht- of vluchtrespons.

Front 24

• De parasympathische tak daarentegen

Back 24

vertraagt het hartritme, zet het organisme aan tot rust en stimuleert de activiteit van het spijsverteri ngsstelsel. Het parasympathisch systeem wordt beschouwd als het vege­tatieve deel van het autonoom zenuwstelsel waarbij het energieverbruik van het lichaam wordt verminderd en de spijsvertering wordt bevorderd.

Front 25

Zowel het parasympathisch als het sympathisch deel van het autonoom zenuwstelsel gaat het doelorgaan (bijvoorbeeld het hart) niet direct bezenuwen.

Zij synapteren eerst en vooral in groepen van celkernen die in het lichaam zijn gelegen, de ganglia. Het zijn de axonen van deze ganglionaire cellen die uiteindelijk de viscerale organen en klieren zullen bezenuwen.

De positie van de ganglia verschilt voor beide takken van het autonoom zenuwstelsel. In de sympathische tak zijn de ganglia

Back 25

dicht bij het ruggenmerg gelegen, in de parasympathische tak zijn de ganglia typisch gelokaliseerd in de nabijheid van het doelorgaan.