• Shuffle
    Toggle On
    Toggle Off
  • Alphabetize
    Toggle On
    Toggle Off
  • Front First
    Toggle On
    Toggle Off
  • Both Sides
    Toggle On
    Toggle Off
  • Read
    Toggle On
    Toggle Off
Reading...
Front

Card Range To Study

through

image

Play button

image

Play button

image

Progress

1/48

Click to flip

Use LEFT and RIGHT arrow keys to navigate between flashcards;

Use UP and DOWN arrow keys to flip the card;

H to show hint;

A reads text to speech;

48 Cards in this Set

  • Front
  • Back

3.4 Aandacht en onze hersenen



Gezien aandacht niet als een unitaire functie opgevat kan worden, is het ook niet mogelijk aandacht te lokaliseren binnen één enkele neuroanatomische structuur.



Meerdere hersen­ structuren zijn betrokken bij aandachtsprocessen. Aandacht kan dan ook beschouwd worden als

een soort bijproduct van de interactie tussen verschillende hersensystemen (Cohen, 1993).


3.4.1 De hersenstam



Veranderingen in alertheidsniveau kunnen reeds geobserveerd worden bij de lagere diersoorten, zoals vissen en reptielen.



Hieruit volgt dat het neuroanatomisch substraat voor deze fenomenen gelegen moet zijn in ........

de fylogenetisch oudste delen van de hersenen. Deze neuroanatomische structuur wordt de formatio reticularis genoemd en is gelegen in de hersenstam.



De formatie reticularis onderscheidt zich anatomisch door zijn netwerkachtige structuur. De formatie reticularis bestaat niet uit geïsoleerde neuronen met lange axonen, maar uit een dicht netwerk van zenuwcellen die via talrijke korte vezels met elkaar zijn verbonden.



Het alertheidsniveau van een individu kan variëren van erg laag (tijdens de slaap) tot erg hoog (tijdens de waak). Aan de extremen vindt men enerzijds de condities van hypoarousal (zoals slaap) tot en met coma, en anderzijds de condities van hyperarousal waarbij het organisme een veralgemeende neiging vertoont tot overreageren bij stimulatie (hyperactiviteit) .


De formatie reticularis onderscheidt zich anatomisch door zijn netwerkachtige structuur.



De formatie reticularis bestaat niet uit geïsoleerde neuronen met lange axonen, maar uit

een dicht netwerk van zenuwcellen die via talrijke korte vezels met elkaar zijn verbonden.



Het alertheidsniveau van een individu kan variëren van erg laag (tijdens de slaap) tot erg hoog (tijdens de waak). Aan de extremen vindt men enerzijds de condities van hypoarousal (zoals slaap) tot en met coma, en anderzijds de condities van hyperarousal waarbij het organisme een veralgemeende neiging vertoont tot oven-eageren bij stimulatie (hyperactiviteit) .



Deze extreme toestanden kunnen uitgelokt worden door middel van farmacologische interventie. Barbituraten en andere sederende middelen doen het altertheidsniveau dalen, terwijl stimulantia leiden tot een verhoogde toestand van exciteerbaarheid.



De formatio reticularis oefent een exciterende invloed uit op de gehele hersenen door middel van een non-specifiek projectiesysteem, het ascenderend reticulair activerend systeem of ARAS genoemd.


Het alertheidsniveau van een individu kan variëren van erg laag (tijdens de slaap) tot erg hoog (tijdens de waak).



Aan de extremen vindt men enerzijds de condities van hypoarousal (zoals slaap) tot en met coma, en anderzijds de condities van hyperarousal waarbij het organisme een veralgemeende neiging vertoont tot oven-eageren bij stimulatie (hyperactiviteit) .



Deze extreme toestanden kunnen uitgelokt worden door middel van

farmacologische interventie. Barbituraten en andere sederende middelen doen het altertheidsniveau dalen, terwijl stimulantia leiden tot een verhoogde toestand van exciteerbaarheid.



De formatio reticularis oefent een exciterende invloed uit op de gehele hersenen door middel van een non-specifiek projectiesysteem, het ascenderend reticulair activerend systeem of ARAS genoemd.



Dit systeem bestaat uit de formatie reticularis en zijn afferenten naar de thalarnus, en van daaruit naar ver chillende hersengebieden, in het bijzonder de cortex.



Het ARAS speelt een beslissende rol in het activeren van de cortex en het reguleren van het niveau van corticale activatie (Van Zomeren & Brouwer, 1994).



De formatio reticularis oefent een exciterende invloed uit op de gehele hersenen door middel van een non-specifiek projectiesysteem, het ascenderend reticulair activerend systeem of ARAS genoemd.



Dit systeem bestaat uit

de formatie reticularis en zijn afferenten naar de thalarnus, en van daaruit naar verschillende hersengebieden, in het bijzonder de cortex.



Het ARAS speelt een beslissende rol in het activeren van de cortex en het reguleren van het niveau van corticale activatie (Van Zomeren & Brouwer, 1994).



Het belang van dit systeem werd beklemtoond door Luria (1982), die bet als de eerste functionele eenheid van de hersenen omschreef.



Het belang van dit systeem werd beklemtoond door Luria (1982), die bet als de eerste functionele eenheid van de hersenen omschreef.



De mate van activatie die opgebouwd wordt door bet reticulair systeem, heeft een directe invloed op de kwaliteit van

de aandachtsprestatie.



Het verband tussen de reticulaire activatie en de aandacht is echter non-specifiek.



Door modulatie van limbische en hogere corticale structuren (via de thalamus) ontstaat een meer specifiek activatiepatroon in overeenstemming met de taakvereisten (Cohen, 1993).


Letsels ter hoogte van de hersenstam leiden tot een disfunctie van het ARAS. In de meest ernstige gevallen kan dit leiden tot een comateuze toestand waarbij de patiënt totaal niet reageert op stimulatie (Plum & Posner, 1980).



Minder ernstige letsels resulteren in een daling en vertroebeling van het bewustzijn . Hierbij kan de patiënt maar gedurende korte periodes reageren op stimulatie en de aandacht op iets vasthouden, en verkeert hij de rest van de tijd in een soort somnolente toestand.



Benson en Geschwind (1975) noemen dit ....

drifting attention.



Reticulaire letsels kunnen door tal van factoren worden veroorzaakt, zoals een tumor, een cerebrovasculair accident (CVA) of een trauma (Cohen, 1993). Vaak kunnen de aandachtsstoornissen die optreden bij patiënten na een hersentrauma, ook aan reticulaire schade worden toegeschreven.



Bij het ontwaken uit coma is het eerste symptoom immers vaak een verminderd arousalniveau gekenmerkt door bradykinesie en een amotivationeel syndroom.



Hoewel deze symptomen ook secundair kunnen zijn aan frontale letsels, wordt aangenomen dat de gemeenschappelijke basis voor deze symptomen wittestofletsels zijn in de hersenstam. De scheurende krachten die vaak geassocieerd worden met hersentrauma, zouden de witte zenuwvezels stuktrekken en een stoornis in de normale reticulaire activatie veroorzaken (Adams & Victor, 1981).

Reticulaire letsels kunnen door tal van factoren worden veroorzaakt, zoals een tumor, een cerebrovasculair accident (CVA) of een trauma (Cohen, 1993). Vaak kunnen de aandachtsstoornissen die optreden bij patiënten na een hersentrauma, ook aan reticulaire schade worden toegeschreven.



Bij het ontwaken uit coma is het eerste symptoom immers vaak een verminderd arousalniveau gekenmerkt door .......

bradykinesie en een amotivationeel syndroom.



Hoewel deze symptomen ook secundair kunnen zijn aan frontale letsels, wordt aangenomen dat de gemeenschappelijke basis voor deze symptomen wittestofletsels zijn in de hersenstam.



De scheurende krachten die vaak geassocieerd worden met hersentrauma, zouden de witte zenuwvezels stuktrekken en een stoornis in de normale reticulaire activatie veroorzaken (Adams & Victor, 1981).

3.4.2 De hypothalamus



De hypothalamus is een heterogene anatomische structuur met een groot aantal reciproque connecties met Libische structuren waarmee het samen een netwerk vormt (Cohen, 1993).



De hypothalamus wordt vaak beschouwd als

de hoogste hersenregio die de autonome functies zoals hartritme, bloeddruk, lichaamstemperatuur en de inname van water en voedsel controleert.



Op deze manier staat de hypothalamus in voor het instandhouden van het interne milieu .



Afwijkingen van deze interne toestand veroorzaken hypothalamische reacties die deze verstoring zullen corrigeren.



De hypothalamus is dus sterk betrokken bij

een hele reeks primitieve gedragingen zoals eten, drinken, agressie, seksualiteit, genot en vluchtgedrag.



Gezien de hypothalamus de nood creëert tot bijvoorbeeld eten, slapen of vechten, verhoogt deze structuur ook het belang dat gehecht wordt aan informatie met betrekking tot dergelijk gedrag. Een hongerig dier bijvoorbeeld wil eten, zijn aandacht is dan ook gericht op signalen die voedsel kunnen verschaffen.



De hypothalamus wordt vaak beschouwd als de zetel van

de primitieve driften en impulsen die al een katalysator fungeren voor meer complexe gedragingen (zie 'Functionele niveaus van het centraal zenuwstelsel' in het eerste hoofdstuk).



De hypothalamus speelt ook een cruciale rol in het behoud van het bewustzijn en het alertheidsniveau. Na hypothalamische letsels treden vaak ernstige stoornissen op van bewustzijn en arousal, en zo ook van de algemene aandachtstonus. De hypothalamus moduleert de energetische status in overeenstemming met de bestaande biologische noden en creërt zo een drive-state.



De hypothalamus levelt als het ware de brandstof voor de emotionele ervaring. Op deze manier speelt de hypothalamus een belangrijke rol in het ontstaan van gerichte en volgehouden aandacht (Cohen, 1993).

De hypothalamus speelt ook een cruciale rol in het behoud van het bewustzijn en het alertheidsniveau.



Na hypothalamische letsels treden vaak ernstige stoornissen op van

bewustzijn en arousal, en zo ook van de algemene aandachtstonus. De hypothalamus moduleert de energetische status in overeenstemming met de bestaande biologische noden en creërt zo een drive-state.



De hypothalamus levelt als het ware de brandstof voor de emotionele ervaring. Op deze manier speelt de hypothalamus een belangrijke rol in het ontstaan van gerichte en volgehouden aandacht (Cohen, 1993).

De hypothalamus levelt als het ware de brandstof voor de emotionele ervaring. Op deze manier speelt de hypothalamus een belangrijke rol in

het ontstaan van gerichte en volgehouden aandacht (Cohen, 1993).

3.4.3 De limbische structuren



De limbische structuren hebben een grote impact op tal van belangrijke processen, waaronder geheugen en emoties.



De limbische regio wordt beschouwd als het punt van interactie tussen

corticale processen en impulsen vanuit de hypothalamus en andere lagergelegen hersenstructuren (Cohen, 1993).



De hippocampus is een cruciale structum voor leerprocessen en geheugenvorming. Letsels resulteren in amnestische stoornissen.



De hippocampus is een cruciale structum voor leerprocessen en geheugenvorming. Letsels resulteren in amnestische stoornissen.



Dit heeft ook gevolgen voor de aandachtscapaciteit omdat

deze mede afhankelijk is van de geheugen capaciteit.



De hippocampus speelt eveneens een belangrijke rol in de oriëntatiereactie en heeft daarbij een inhiberende invloed op de formatio reticularis (Pribram & McGuiness, 1975).


De hippocampus speelt eveneens een belangrijke rol in de oriëntatiereactie en heeft daarbij een inhiberende invloed op de formatio reticularis (Pribram & McGuiness, 1975).



Deze structuur is essentieel voor

het inprenten en opslaan van informatie en speelt daarom een sleutelrol bij het differentiëren tussen 'nieuwe' en 'oude' stimuli.



De functie van de hippocampus bestaat dan ook uit het vergelijken van binnenkomende stimuli met de reeds aanwezige interne voorstellingen.



Indien de stimulus en de interne voorstelling overeenkomen , wordt de activiteit van de formatioreticularis geïnhibeerd.



Indien ze niet overeenkomen, wordt de stimulus als nieuw beschouwd en valt de inhiberende invloed op de formatio reticularis weg, wat resulteert in een oriëntatiereactie.



De amygdala hebben reciproque connecties met de hypothalamus en fungeren als een soort van

poort voor de modulatie van hypothalamische impulsen.



Deze impulsen reflecteren de primaire motivationele waarde die een organisme toekent aan stimuli en bepalen op die manier het uiteindelijk belang dat een individu aan die stimuli hecht.



Letsels leiden tot motivationele veranderingen die op hun beurt aandachtsprocessen beïnvloeden gezien een individu enkel aandacht opbrengt voor informatie die hij als belangrijk beschouwt.



Letsels aan de amygdala kunnen resulteren in

stoornissen in de selectieve aandacht doordat de relatieve waarde die gehecht wordt aan stimuli, niet langer adequaat is.



Ook andere limbische structuren spelen een rol bij geheugenprocessen en bij het toekennen van belang aan stimuli, en oefenen zo een indirecte invloed uit op aandachts processen.



Allocorticale structuren zoals de insula, delen van de orbitofrontale cortex, de parahippocampale cortex en de gyrus cinguli omgeven het limbisch systeem en worden door Mesulam (1985) paralimbisch genoemd. Deze vormen een soort brug tussen de limbische structuren en de cortex.



De paralimbische structuren delen één gemeenschappelijke functie, met name de

integratie van multipele informatie vanuit talrijke regio's voor verdere limbische verwerking. Afgezien van de specifieke rol van de gyrus cinguli bij aandacht processen zou de allocortex volgens Mesulam (1985) als een soort poortsysteem fungeren voor de modulatie van responsneigingen en daardoor eveneens van belang zijn voor de aandachtsfunctie.



Volgens Coben ( 1993) spelen de limbische structuren een belangrijke rol tijdens aandachtsprocessen . Het is echter moeilijk een direct verband te leggen tussen limbische letsels en een specifiek type aandachtsstoornis.



Drie functies die door de limbische structuren gerealiseerd worden, vormen echter kritische componenten binnen de aandacht :
-geheugenvorming en -oproeping ;
-modulatie van de affectieve waarde die aan de stimulus of een respons gehecht wordt ;
-integratie van multimodale informatie voor verdere verwerking.

Volgens Coben ( 1993) spelen de limbische structuren een belangrijke rol tijdens aandachtsprocessen . Het is echter moeilijk een direct verband te leggen tussen limbische letsels en een specifiek type aandachtsstoornis.



Drie functies die door de limbische structuren gerealiseerd worden, vormen echter kritische componenten binnen de aandacht :



-g
-m
-i

-geheugenvorming en -oproeping ;
-modulatie van de affectieve waarde die aan de stimulus of een respons gehecht wordt ;
-integratie van multimodale informatie voor verdere verwerking.

3.4.4 De gyrus cinguli



De gyrus cinguli is een allocorticale paralimbische structuur met talrijke reciproque connecties met subcorticale, limbische en corticale zones.



De gyrus cinguli wordt vaak opgedeeld in twee verschillende systemen (Baleydier & Mauguiere, 1980).



P


A



-Een posterireur systeem heeft talrijke reciproque connecties met de cortex en de thalamus.



-Een anterieur systeem ontvangt minder input vanuit de cortex maar krijgt vooral thalarnische en frontopariëtale impulsen en heeft talrijke projecties naar de limbische structuren .




Vooral het anterieur systeem speelt een rol bij aandachtsprocessen.



Uit PET-studies blijkt dat de anterieure gyrus cinguli geactiveerd wordt wanneer volgehouden of gerichte aandacht vereist is (Petersen et al., 1989).



Cohen et al. (1990) bestudeerden patiënten die een cingulotomie ondergingen voor chronische onbehandelbare pijn.



Deze patiënten vertoonden na de ingreep tijdelijk stoornissen op het vlak van ........

volgehouden en selectieve aandacht en op het vlak van intentioneel gedrag.



De patiënten bleven echter meer persistente stoornissen vertonen op het vlak van de spontane gedrags generatie. Dit uitte zich in een verminderde spontane spraak, een verminderde productiviteit en een gebrek aan spontane inspanning .



Hieruit werd afgeleid dat de gyrus cinguli een belangrijke rol speelt in het intensiteitsaspect van de aandacht, met name de spontane generatie van inspanning.



Na cingulotornie bleven de meeste patiënten wel emoties en pijn ervaren, maar ......

ze waren er minder in geïnteresseerd, de pijn stoorde hen niet meer.



Ze rapporteerden een verminderde aandacht en bezorgdheid voor hu n emotionele ervaringen. Hoewel deze patiënten emotioneel adequaat reageerden, hadden hun emotionele reacties de neiging minder lang te dmen als voorheen.



Er was een stoornis in het consistent reageren op emotionele impulsen.



Er was een stoornis in het consistent reageren op emotionele impulsen.



Dit suggereert dat de gyrus cinguli een ............ rol speelt in ...........

modulerende rol speelt in de verwerking van emotionele impulsen vanuit de limbische structuren, en in de modulatie van de emotionele toestand in relatie tot het richten van de aandacht.




Na cingulotomie treedt eveneens een stoornis op in de habituatie van de oriëntatiereactie (Cohen, 1993).



Patiënten hebben meer stimulusaanbiedingen nodig vooraleer .....

complete habituatie bereikt wordt.



Er is een temporele inconsistentie in de habituatie, met name een neiging tot fluctueren tussen kleine en grote oriëntatiereacties over het verloop van verschillende opeenvolgende stimulusaanbiedingen .



Ook wordt een verhoogd optreden van spontane activatie vastgesteld dat niet in overeenstemming is met de stimulus reeks .



Na verloop van tijd wordt de aandacht diffuser en staat ze niet langer in verband met de stimulus. Hieruit wordt afgeleid dat de anterieure gyrus cinguli een belangrijke rol speelt in het normale habituatieproces, met name door het onderhouden van de temporele consistentie in de gedragsreactie en het integreren van de aandachtsreactie in relatie tot de stroom emotionele impulsen en stimulusaanbiedi ngen.

Ook wordt een verhoogd optreden van spontane activatie vastgesteld dat niet in overeenstemming is met de stimulus reeks .



Na verloop van tijd wordt de aandacht diffuser en staat ze niet langer in verband met de stimulus.



Hieruit wordt afgeleid dat..........

de anterieure gyrus cinguli een belangrijke rol speelt in het normale habituatieproces, met name door het onderhouden van de temporele consistentie in de gedragsreactie en het integreren van de aandachtsreactie in relatie tot de stroom emotionele impulsen en stimulusaanbiedingen.


3.4.5 De basale ganglia



De basale ganglia zijn een verzameling subcorticale grijze kernen gelegen rond de thaJamus.



De basale ganglia vormen een belangrijk onderdeel van het motorisch systeem dat instaat voor de bewegingscontrole.



De basale ganglia zijn echter niet alleen betrokken bij motorische activiteiten , maar zouden ook een rol spelen bij

selectieve aandacht.



De basale ganglia zijn verbonden met de Limbische hippocampus en de amygdala.



Deze stucturen vormen samen een netwerk dat instaat voor de integratie van de emotionele waarde die aan stimuli wordt gehecht en van de daarbij horende leereffecten (Van Zomeren & Brouwer, 1994).



Volgens Luria (1982) zouden de nucleus caudatus en de hippocampus instaan voor

de eliminatie van responsen op irrelevante stimuli en zo selectief gedrag mogelijk maken.



Op basis van hun connecties met andere hersenstructuren worden de basale ganglia onderverdeeld in

een afferent en efferent deel.



Het afferente deel wordt gevormd door het striatum. Dit krijgt via de thalamus exciterende input van uit de formatio reticularis en maakt zo deel uit van het non-specifieke thalamocorticale baansysteem (Hassler, 1978).



Het striatum is dus functioneel gerelateerd aan de activiteit van het ARAS en fungeert hierbij als een soort poort voor de sensorische informatie vanuit de thalamus naar de cortex : een stimulus zal geen bewuste aandacht krijgen indien de diffuse projectie van deze stimulus onderdrukt wordt door dit poortsysteem.



De discriminatie tussen relevante en irrelevante stimuli wordt hierbij gemoduleerd door inhiberende corticale en exciterende thalamische invloed.



Volgens Hassler (1978) zou het afferente deel van de basale ganglia vooral betrokken zijn bij selectieve aandacht, terwijl het efferente deel van de basale ganglia dat gevormd wordt door de globus pallidus en de substantia nigra, een rol speelt bij de motorische oriëntatie van het lichaam naar prikkels die buiten de aandachtsfocus zijn gelegen.

Het afferente deel wordt gevormd door het striatum. Dit krijgt via de thalamus exciterende input van uit de formatio reticularis en maakt zo deel uit van het non-specifieke thalamocorticale baansysteem (Hassler, 1978).



Het striatum is dus functioneel gerelateerd aan de activiteit van

het ARAS en fungeert hierbij als een soort poort voor de sensorische informatie vanuit de thalamus naar de cortex :



een stimulus zal geen bewuste aandacht krijgen indien de diffuse projectie van deze stimulus onderdrukt wordt door dit poortsysteem.



De discriminatie tussen relevante en irrelevante stimuli wordt hierbij gemoduleerd door inhiberende corticale en exciterende thalamische invloed.



Volgens Hassler (1978) zou het afferente deel van de basale ganglia vooral betrokken zijn bij selectieve aandacht, terwijl het efferente deel van de basale ganglia dat gevormd wordt door de globus pallidus en de substantia nigra, een rol speelt bij

de motorische oriëntatie van het lichaam naar prikkels die buiten de aandachtsfocus zijn gelegen.

3.4.6 De thalamus



De thalamus bestaat uit een groot aantal kernen die samen een schakelstation vormen voor de informatiestroom binnen de hersenen.



De meeste van deze thalarnische kernen hebben reciproque connecties met subcorticale en corticale structuren. Subcorticale impulsen worden doorgegeven aan de cortex, en corticale impulsen gaan via de thalamische kernen naar de subcorticale structuren . Op deze manier fungeert de thalamus als

een soort poortwachter voor neuronale informatie (Cohen, 1993).



Thalamische letsels kunnen een unilateraal neglect veroorzaken (Watson, Valenstein & Heilman, 1981).



Een verklaring hiervoor kan gezocht worden in een

disconnectie tussen de corticale zones betrokken bij spatiële aandacht en de subcorticale systemen die instaan voor de nodige activatie.



Volgen Cohen (1993) heeft de thalamus drie functies binnen de aandachtsfunctie :



(1) de thalamus fungeert als een soort
(2) de thalamus vormt een
(3) de thalamus faciliteert de


(1) de thalamus fungeert als een soort poort voor de reticulaire activatie en projecteert deze naar de cortex
(2) de thalamus vormt een schakelstation tussen specifieke cortico-su bcorticale interconnecties die van belang zijn bij sommige aspecten van selectieve aandacht. Zo is de coördinatie van de oogbewegingen afhankelijk van de interactie tussen de collicul us superior (een subcorticale structuur), de frontale oogbewegingszone en de posterieure pariëtale cortex ; en
(3) de thalamus faciliteert de integratie van sensorische informatie. Daarom is een normale informatiestroom binnen de hersenen direct afbankelijk van de integriteit van de thalamus.

3.4.7 De cortex

3.4.7.1 De prefrontale cortex
3.4.7.2 De pariëtale cortex
3.4.7.3 De temporale cortex



3.4.7.1 De prefrontale cortex



De prefrontale cortex is het meest rostrale deel van de frontale cortex. Meestal wordt een dorsolateraal, een mediaal en een orbitaal gedeelte onderscheiden.



De prefrontale cortex speelt een belangrijke rol bij de executieve gedragscontrole die niet losgekoppeld kan worden van de zogenaamde hogere aandachtsaspecten zoals planning en regulatie van doelgerichte activiteiten (zie het hoofdstuk 'Executieve functies').



Prefrontale letsels hebben dan ook stoornissen in de

executieve functies en de superviserende aandachts controle tot gevolg.



Eén van de meest opvallende kenmerken van patiënten met frontale hersenletsels is de aanwezigheid van aandachtsstoornissen, in het bijzonder een sterk verhoogde afleidbaarheid.



Deze wordt in verband gebracht met een stoornis in de inhibitie en het onderdrukken van intetfererende stimuli en irrelevante responsen.



De condities van hyper- en hypoactiviteit die soms gepaard gaan met prefrontale letsels, kunnen op hun beurt aanleiding geven tot

aandachtsstoornissen.



De respectievelijk verhoogde en verlaagde geneigdheid om te reageren op een bepaalde stimulus resulteert in een verminderd vermogen tot adequaat reageren.



De frontale oogbewegingszone speelt een rol bij het visueel zoekgedrag en het actief scannen van de omgevi ng. Letsels in deze zone hebben stoornissen in de selectieve visuele aandacht tot gevolg. De orbitofrontaalkwab ten slotte moduleert impulsen vanuit de limbische structuren, de amygdala, het septum en de hypothalamus, en speelt zo ook een rol bij de selectieve aandacht en het relatieve belang dat aan stimuli wordt gehecht (Cohen, 1993).

De frontale oogbewegingszone speelt een rol bij het visueel zoekgedrag en het actief scannen van de omgeving.



Letsels in deze zone hebben stoornissen in

de selectieve visuele aandacht tot gevolg.



De orbitofrontaalkwab ten slotte moduleert impulsen vanuit de limbische structuren, de amygdala, het septum en de hypothalamus, en speelt zo ook een rol bij de selectieve aandacht en het relatieve belang dat aan stimuli wordt gehecht (Cohen, 1993).

3.4.7.2 De pariëtale cortex



De pariëtale cortex is betrokken bij tal van cognitieve processen zoals

taal, spatieel gedrag, visuele integratie, somatosensorische verwerking en geheugen (Cohen, 1993).



De pariëtale cortex speelt een belangrijke rol bij het associatief langetermijngeheugen. Het kennisreservoir wordt immers beschouwd als een associatief netwerk dat gelegen is ter hoogte van de pariëtale en temporale coxtex (Mesulam, 1985).


De pariëtale cortex speelt een belangrijke rol bij het

associatief langetermijngeheugen.



Het kennisreservoir wordt immers beschouwd als een associatief netwerk dat gelegen is ter hoogte van de pariëtale en temporale coxtex (Mesulam, 1985).



Associatieve processen binnen deze regio's zijn cruciaal voor aandachtsprocessen, gezien ze aanleiding geven tot continu wijzigende interne voorstellingen waarmee nieuwe omgevingsinformatie wordt vergeleken. De vergelijking van nieuwe stimuli met bestaande schema's ligt aan de basis van de oriëntatiereactie (Sokolov, 1976).


Associatieve processen binnen deze regio's zijn cruciaal voor aandachtsprocessen, gezien ze aanleiding geven tot continu wijzigende interne voorstellingen waarmee nieuwe omgevingsinformatie wordt vergeleken.



De vergelijking van nieuwe stimuli met bestaande schema's ligt aan de basis van de oriëntatiereactie (Sokolov, 1976).



De sensorische associatiezones van de temporale en pariëtale cortex hebben bovendien een ...... functie

integratieve functie.



De visuospatiële voorstelling van het eigen lichaam en de omgeving vormt hierbij een betangrijke vorm van multimodale informatie.



Deze voorstelling voorziet het individu van een ruimtelijk kader waarbinnen de aandacht gelicht kan worden (Cohen, 1993). Bepaalde zone van de pariëtale cortex spelen een directe rol bij selectieve spatiële aandacht. Letsels in de niet-dominante pariëtaal kwab geven vaak aanleiding tot unilateraal neglect.


Deze voorstelling voorziet het individu van een ruimtelijk kader waarbinnen de aandacht gelicht kan worden (Cohen, 1993).



Bepaalde zones van de pariëtale cortex spelen een directe rol bij

selectieve spatiële aandacht. Letsels in de niet-dominante pariëtaal kwab geven vaak aanleiding tot unilateraal neglect.



Neglect zou te wijten zijn aan een onderliggende aandachtsstoornis gezien dergelijke patiënten moeilijk de aandacht kunnen richten op de ruirntehelft contralateraal aan het letsel. Deze vaststelling gaf aanleiding tot aandachtsmodellen ter verklaring van unilateraal neglect.



Deze modellen postuleren dat de pariëtale cortex een gespecialiseerde area bevat die betrokken is bij de selectieve aandacht voor de spatiële omgeving.



De posterieure pariëtaalkwab ten slotte is van groot belang bij de verwerking van visuele informatie en reageert daarbij vooral op de spatiële positie van stimuli. Deze responsiviteit vormt een fundamenteel aspect van de visuele selectieve aandacht die gebaseerd is op spatiële positie (Ungerleider & Mishkin, 1982).

Neglect zou te wijten zijn aan

een onderliggende aandachtsstoornis gezien dergelijke patiënten moeilijk de aandacht kunnen richten op de ruirntehelft contralateraal aan het letsel. Deze vaststelling gaf aanleiding tot aandachtsmodellen ter verklaring van unilateraal neglect.



Deze modellen postuleren dat de pariëtale cortex een gespecialiseerde area bevat die betrokken is bij de selectieve aandacht voor de spatiële omgeving.



De posterieure pariëtaalkwab ten slotte is van groot belang bij

de verwerking van visuele informatie en reageert daarbij vooral op de spatiële positie van stimuli.



Deze responsiviteit vormt een fundamenteel aspect van de visuele selectieve aandacht die gebaseerd is op spatiële positie (Ungerleider & Mishkin, 1982).

3.4.7.3 De temporale cortex



De temporale cortex is een complexe neuroanatomische regio die tal van heterogene functionele systemen bevat, waaronder visuele associatieve processen, auditieve verwerking, taalbegrip, geheugenopslag en emotioneel-motivationele processen.



Door deze functionele heterogeniteit is het moeilijk om een directe relatie aan te tonen tussen deze regio en aandacht.



De associatieve en geheugenfuncties van de temporale cortex oefenen net zoals bij de pariëtale cortex een invloed uit op .....


aandachtsprocessen.



De temporale cortex maakt samen met de pariëtale cortex deel uit van een breed associatief netwerk dat dient als opslagplaats voor informatie.



De associatieve informatie binnen dit netwerk geeft aanleiding tot interne voorstellingen waarmee nieuwe informatie wordt vergeleken.



De functie van de temporale cortex in de verwerking van auditieve informatie speelt eveneens een rol bij sommige aandachtsprocessen.



Zo kunnen het kortetermijngeheugen en de aandachtsspanne beïnvloed worden door ....

de auditieve verwerkingscapaciteit van een individu.



In nauwe samenwerking met limbische en paralimbische structuren spelen de mediale temporale zones een belangrijke rol bij aandachtsprocessen. Door het moduleren van het belang dat aan stimuli wordt gehecht voor verdere verwerking, dragen de temporale structuren bij tot het instellen van de aandachtsfocus.


In nauwe samenwerking met limbische en paralimbische structuren spelen de mediale temporale zones een belangrijke rol bij aandachtsprocessen. Door het moduleren van het belang dat aan stimuli wordt gehecht voor verdere verwerking, dragen de temporale structuren bij tot het instellen van de aandachtsfocus.



Motivationeel relevante informatie zal bevoordeeld worden terwijl de reactie op irrelevante stimuli vermindert (Cohen, 1993).
Ten slotte zijn sommige temporale zones van groot belang bij de verwerking van

visuele informatie.



Bij de verwerking van visuele informatie kunnen twee systemen onderscheiden worden. Het ene systeem wordt gevormd door de posterieure pariëtaalkwab die vooral afgestemd is op informatie met betrekking tot de spatiële positie van stimuli.



Het andere systeem wordt gevormd door de temporale cortex die meer betrokken bij de analyse van uiterlijke kenmerken van stimuli (Desimone & Ungerleider, 1986 ; zie hoofdstuk 'Spatieel gedrag').

Bij de verwerking van visuele informatie kunnen twee systemen onderscheiden worden.



Het ene systeem wordt gevormd door de ......



Het andere systeem wordt gevormd door de ........

de posterieure pariëtaalkwab die vooral afgestemd is op informatie met betrekking tot de spatiële positie van stimuli.



Het andere systeem wordt gevormd door de temporale cortex die meer betrokken bij de analyse van uiterlijke kenmerken van stimuli.