Lögfræði Part 1

Front 1

Hvað er lögfræði?

Back 1

Fræðigrein sem fæst við að lýsa rétti og skýra hann.

Front 2

Hvað eru lög?

Back 2

Settar réttarreglur sem Alþingi hefur samþykkt og forseti staðfest með undirskrift sinni.

Front 3

hvað eru bráðabirgðalög?

Back 3

Þegar lög eru sett af forseta og undirrituð af viðkomandi fagráðherra þegar Alþingi situr ekki.

Front 4

Hvað er réttur?

Back 4

1) Allar réttarreglur hvernig sem þær verða til, hvort sem það eru sett lög frá Alþingi eða óskráðar reglur.

2) Réttindi sem einstaklingur eða lögaðili hefur, t.d. kosningaréttur

3) Heiti á ýmsum fræðigreinum í lögfræði, t.d. stjórnsýsluréttur, samningaréttur og eignaréttur.

4) Dómstóll, t.d. hæstiréttur

Front 5

hvað eru réttarreglur?

Back 5

Reglur sem réttur setur varðandi sambúð manna, samskipti þeirra og stöðu.

Front 6

Hvað er þjóðaréttur?

Back 6

Alþjóðlegar réttarreglur sem varða samskipti þjóðanna sín á milli.

Ísland vs. útlönd

Front 7

hvað er þjóðarréttur?

Back 7

Réttarreglur einstaks ríkis sem varðar:

* Uppbyggingu ríkisins

* Réttindi og skyldur þegnanna

* Samskipti ríkis við þegnanna

* Samskipti þegnanna innbyrðis

Front 8

Hvernig er réttarreglum íslenska ríkisins skipt í flokka?

Back 8

Allsherjarréttur og einkaréttur

Front 9

Hvernig er allsherjarréttur?

Back 9

réttarreglur um:

* skipulag og starshætti ríkisvaldsins

* réttarstöðu einstaklinga gagnvart ríkinu

Front 10

Hvernig er einkaréttur?

Back 10

Fjallar um réttarstöðu einstaklinga innbyrðis og samskipti þeirra.

Front 11

hvað er réttarheimild?

Back 11

viðhlítandi stoð eða grundvöllur undir réttarreglu á sama hátt og heimildir og gögn eru lögð til grundvallar öðrum staðhæfingum manna.

(Dómari verður að byggja dóm sinn á einhverjum heimildum s.s réttarheimildum)

Front 12

Í hvað skiptast réttarheimildir?

Back 12

* Sett lög

* Réttarvenja

* Fordæmi

* Lögjöfnun

* Meginreglur laga

* Eðli máls

Front 13

Hverjar eru aðalheimildir réttarins?

Back 13

Sett lög og réttarvenja

Front 14

Hvað eru sett lög og hverjir fara með þau?

Back 14

Réttarreglur löggjafarvaldsins. Alþingi og forseti íslands fara með þau.

Front 15

í hvað eru sett lög skipt?

Back 15

stjórnskipunarlög og almenn lög.

Einnig, undir sérstökum kringumstæðum, bráðabirgðalög

Front 16

í hvað skiptast sett lög í þrengri merkingu?

Back 16

stjórnarskrá íslands, almenn lög og bráðabirgðalög

Front 17

hvað er stjórnarskrá íslands?

Back 17

hún geymir grundvallarlög eða stjórnskipunarlög íslenska ríkisins. Þau lög eru æðri öðrum réttarreglum. Þ.e. önnur lög og aðrar réttarheimildir mega ekki skarast á við þau.

Front 18

Hvernig er ferli frumvarps almennra laga á Alþingi?

Back 18

Frumvarp lagt til Alþingis. Þar fer það fyrst í gegnum 1. umræðu sem er yfirleitt stutt, frumvarpið rætt í stórum dráttum. Næst er frumvarpinu vísað til þingnefndar. Að því loknu hefst 2. umræða, þar eru greinar frumvarpsins ræddar og breytingartillögur settar fram. Því næst 3. umræða, rætt um frumvarp í heild sinni. Á Alþingi er síðan atkvæðagreiðsla um hvort samþykja eigi frumvarpið. Ef meirihluti samþykkir er frumvarpið orðið að lögum.

Front 19

Hvernig er ferli frumvarps um breytingar stjórnarskráarlaga á Alþingi?

Back 19

Alveg eins og almenn lög nema þegar frumvarpið hefur verið samþykkt er beðið eftir næstu alþingiskosningum og frumvarpið fer aftur í gegnum sama ferli hjá nýja þinginu. Ef það kemst í gegnum sama ferli aftur alveg óbreytt getur það verið samþykkt.

Front 20

hvar eru almenn lög sett og hverjir staðfesta þau?

Back 20

sett á Alþingi og forseti Íslands eða handhafar forsetavalds staðfesta og meðundirrita.

Front 21

hvað eru reglugerðir og hvernig eru þær samanborið við lög sett af Alþingi?

Back 21

Nánari útfærsla á lögum (alveg í samræmi við lögin). Reglugerðir eru réttlægri réttarheimildir en lög sett af Alþingi

Front 22

hver eru stjórnvaldsfyrirmælin?

Back 22

Reglugerðir, samþykktir, tilskipanir, reglur eða auglýsingar

Front 23

Hvað eru bráðabirgðalög?

Back 23

lög sem forseti íslands getur gefið út milli þinga þegar brýna nauðsyn ber til. Undantekning á reglunni um að lög séu sett á Alþingi

Front 24

skilyrði fyrir setningu bráðabirgðalaga?

Back 24

* Að Alþingi sitji ekki

* Að brýna nauðsyn beri til setningar þeirra

* Að ákvæði laganna fari ekki gegn stjórnarskránni

Front 25

Hvað gerist við bráðabirgðalög þegar Alþingi kemur aftur saman?

Back 25

Alþingi kýs um synjun eða samþykkt á lögunum. Séu þau samþykkt verða þau að lögum. Samþykki alþingi ekki eða svari þeim ekki á ákveðnum tíma falla lögin úr gildi.

Front 26

hvaða tíma hefur alþingi til að svara lögunum?

Back 26

6 vikur

Front 27

hvað er réttarvenja?

Back 27

byggist á því að menn hafi um langt skeið hagað sér með tilteknum hætti, vegna þess að þeir hafa talið sér það heimilt eða skylt.

Front 28

hvernig meta dómstólar hvort venjur séu réttarvenjur eða ekki?

Back 28

þeir skoða:

* Aldur venjunnar

* Afstöðu almennings til venjunnar

* Efni venjunnar

Front 29

hvernig er samband milli venja og laga?

Back 29

Venjur verða oft að lögum og eru því yfirleitt ekki andstæðar þeim

Front 30

Hvað er fordæmi?

Back 30

Þegar búið er að dæma um eitthvað ágreiningsmál einu sinni er líklegt að það verði dæmt eins næst. Sú hugsun að það eigi ekki að þurfa að dæma eins mál tvisvar.

Front 31

hverjir búa til fordæmi?

Back 31

Dómar Héraðsdóms geta ekki búið til fordæmi heldur aðeins Hæstiréttur.

Front 32

hvað er lögjöfnun?

Back 32

er notuð þegar ekki er til réttarvenja eða réttarregla um ákveðið efni. Þá er lagaákvæði sem er mjög líkt látið ná líka yfir þetta efni. Þá getur dómarinn komist að því að þessi regla eigi líka að gilda um þetta efni.

Front 33

Hvernig notar dómari meginreglur laga?

Back 33

Hann les í meginreglur laga og getur þannig séð hvað er rétt og hvað er rangt í málinu.

Front 34

Hvað er eðli máls?

Back 34

Þá leysir dómari úr ágreiningi eftir því sem hann telur skynsamlegast, réttlátast og eðlilegast eftir öllum málavöxtum.

Front 35

helsti munur milli meginreglna laga og eðli máls?

Back 35

meginreglur tengjast settum lagareglum en eðli máls höfðar til sanngirni og réttlætiskenndar dómarans

Front 36

hver er kjarni EES samningsins?

Back 36

þau EFTA ríki sem eiga aðild að honum innleiða í löggjöf sína hluta af rétti ESB sem varða hið svokallaða fjórfrelsi. Skyldar EFTA ríkin til að taka upp 70-80% laga sem ESB setur.

Front 37

hvað er fjórfrelsi?

Back 37

* frjáls vöruskipti

* frjáls för launþega

* frjáls þjónustustarfsemi

* frjálsir fjármagnsflutningar

Front 38

hvað er lögskýring?

Back 38

skýring og túlkun á texta laganna.

Front 39

hvaða aðferðum beita lögfræðingar við lögskýringar?

Back 39

* Almenn lögskýring

* Þrengjandi lögskýring

* Rýmkandi lögskýring

* Gagnályktun

Front 40

Hvað er almenn lögskýring?

Back 40

að lagaákvæði er skýrt eins og það stendur, hvorki meira né minna

Front 41

hvað er þrengjandi lögskýring?

Back 41

Þegar efnislegt inntak ákvæðisins er þrengra en orð þess benda til. (Tökum út hluta og látum hann ekki gilda)

Front 42

hvað er rýmkandi lögskýring?

Back 42

þegar efni lagaákvæðis er rýmra en orð þess benda til. (bætum einhverju við lagaákvæðið)

Front 43

hvað gagnályktun?

Back 43

lagaákvæði skýrt þannig að tilvikin sem eru í ákvæðinu teljast tæmandi og því að gagnstæð regla gildi um tilvik sem ekki eru talin upp. (um allt sem er ekki er sagt gildir öfugt við það sem er sagt)

Front 44

Hvar eru lög birt?

Back 44

Í Stjórnartíðindum og á Alþingi.is

Front 45

Hvað er stjórnskipun ríkis?

Back 45

Grundvallarreglur um stjórn ríkis, skipulag og þá sérstaklega hverjir fara með æðsta vald í málefnum ríkisins.

Front 46

hvað gera handhafar ríkisvaldsins?

Back 46

eru t.d. í fyrirsvari fyrir ríkið, fara með vald þess, ráðstafa réttindum ríkisins og skuldabinda það.

Front 47

hvernig skiptist ríkisvaldið? og hver er tilgangur skiptingarinnar?

Back 47

Löggjafarvald, framkvæmdavald og dómsvald.

Skiptingin dreifir valdi

Front 48

hverjir fara með...

löggjafarvald?

framkvæmdavald?

dómsvald?

Back 48

Alþingi og forseti

Stjórnvöld og forseti

Dómstólar

Front 49

hvað gerir stjórnarskráin? (2 svör)

Back 49

Segir hvernig ríkisvaldinu er skipt

inniheldur grundvallarreglur sem tryggja lýðræði á Íslandi

Front 50

hvað er þingræði?

Back 50

Aðeins þeir sem meiri hluti Alþingis styður geta setið í ríkisstjórn

Front 51

Hver er þingræðisreglan? (kunna vel)

Back 51

Ráðherrar (æðstu handhafar framkvæmdavalds) verða að fá fullan stuðning frá löggjafarvaldi (Alþingi og forseta) til að geta setið í embætti

Front 52

hvaða skilyrði þarf að uppfylla til að mega bjóða sig fram til forseta?

Back 52

* 35 ára

* íslenskur ríkisborgari

* safna meðmælum (minnst 1500 mest 3000)

Front 53

hvað er drengskapareiður?

Back 53

Eiður að stjórnarskránni sem forseti tekur. Þar lofar hann að styðja íslenska hagsmuni o.fl.

Front 54

hverjir eru handhafar forsetavalds?

Back 54

Þeir sem taka ákvarðanir í stað forseta þegar hann er fjarverandi af einhverjum ástæðum.

Þeir eru: forseti Alþingis, forseti Hæstaréttar og forsætisráðherra

Front 55

Afhverju er forsetinn valdalítill?

Back 55

hann ber enga ábyrgð á stjórnarathöfnum og lætur ráðherra framkvæma vald sitt. Getur ekki neitað alveg sjálfur.

Front 56

hvernig virkar synjunarvald forseta?

Back 56

Alþingi leggur samþykkt lagafrumvarp fyrir forseta til samþykktar. Forseti getur samþykkt eða synjað frumvarpinu. Synji hann fer frumvarpið í þjóðaratkvæði þar sem lokaákvörðun er tekið.

Front 57

hverju hefur forsetinn synjað?

Back 57

IceSave og tveimur fjölmiðlafrumvörpum.

Front 58

hvert er hlutverk löggjafarvalds?

Back 58

setja almennar réttarreglur (lög) og þar með grundvöllinn að starfi framkvæmdavaldsins og dómsvaldsins

Front 59

hvernig eru þingmenn á Alþingi?

Back 59

þeir eru 63 og eru kosnir með þjóðaratkvæðagreiðslu. 32 af 62 þurfa að vera jákvæðir eða hlutlausir, ekki gegn ríkisstjórninni

Front 60

hvaða friðhelgi njóta alþingismenn?

Back 60

* ekki má setja þá í gæsluvarðhald eða höfða mál á hendur þeim á meðan þing situr nema þeir séu staðnir að glæp

* ekki hægt að krefja þingmann reikningsskap gerða sinna utan þings fyrir eitthvað sem hann sagði á þingi, nema með leyfi alþingis.

Front 61

hvernig kveður stjórnarskráin á um dómsvald?

Back 61

hún tryggir sjálfstæði dómstóla gagnvart framkvæmdavaldinu. Dómarar eiga að dæma eftir lögum og engu öðru.

Front 62

hvernig er sjálfstæði dómara tryggt?

Back 62

* ekki er unnt að ákveða skipun dómsvalds nema með lögum.

* Dómarar eru ráðnir ótímabundið og ekki er hægt að reka þá nema með dómi.

* Þeir mega hætta sjálfir 65 ára

Front 63

trúfrelsi?

Back 63

allir eiga rétt á að stofna trúfélög og iðka trú í samræmi við sannfæringu sína.

Takmarkanir:

ekki má kenna eða fremja hluti sem eru gagnstæðir góðu siðferði og allsherjarreglu

Front 64

jafnrétti?

Back 64

konur og karlar skulu njóta jafnréttis í öllum tilvikum og allir skulu jafnir fyrir lögum án tillits til persónu einkenna (kynferðis, trúarbragða, skoðana, þjóðernisuppruna, kynþáttar, litarháttar, efnahags, ætternis eða stöðu að öðru leyti)

Front 65

ríkisborgararéttur og ferðafrelsi?

Back 65

engan má svipta ríkisborgararétt nema með lögum.

útlendingar geta öðlast ríkisborgararétt með lögum frá alþingi

má ekki banna íslenskum ríkisborgara að koma til landsins eða vísa honum úr landi.

það má ekki banna neinum að fara úr landi nema með ákvörðun dómara.

allir sem dveljast á landinu eru frjálsir ferða sinna

Front 66

persónufrelsi? gæsluvarðhald?

Back 66

engan má svipta frelsi nema með heimild skv lögum. Aðilinn þarf að vita strax afhverju hann er sviptur frelsi. Þeir sem eru handteknir verða að vera leiddir fyrir dóm eins fljótt og hægt er. Dómarinn þarf að ákveða innan sólarhrings hvort einstaklingurinn fari í gæsluvarðhald og þeir eiga aldrei að vera lengur í gæsluvarðhaldi en nauðsynlegt er.

Front 67

bann við ómannúðlegri meðferð?

Back 67

pyndingar og önnur ómannúðleg eða vanvirðandi meðferð eða refsing er bönnuð. ekki má skylda menn til nauðungarvinnu.

Front 68

afturvirkni refsilaga?

Back 68

ekki má refsa fyrir glæp nema hann hafi verið refsiverður á þeim tíma sem hann var framinn.

Front 69

réttlát meðferð fyrir dómi?

Back 69

allir eiga rétt á að fá réttláta málsmeðferð innan hæfilegs tíma fyrir hlutlausum dómstóli.

Allir skulu teljast saklausir þar til sekt þeirra hefur verið sönnuð.

Front 70

Friðhelgi einkalífsins?

Back 70

má ekki gera líkamsrannsókn, leita í húsum og eignum manna. á líka við um skjöl, póst og fjarskipti nema með dómsúrskurði.

Front 71

eignaréttur?

Back 71

ekki má neyða neinn til að láta af hendi eign sína nema með lögum, að almenningsþörf krefjist og að eigandi fá fullt verð fyrir.

Það má takmarka að erlendir aðilar eigi hlut í fyrirtækjum eða fasteignum.

Front 72

skoðana- og tjáningarfrelsi?

Back 72

Allir eiga rétt á sínum skoðunum og sannfæringum en þurfa að ábyrgjast þær fyrir dómi.

Tjáningafrelsi má setja í skorður með lögum í þágu allsherjarreglu eða öryggis ríkisins, til að vernda heilsu eða siðgæði manna eða vegna réttinda eða mannorðs annarra.

Front 73

félaga- og fundafrelsi?

Back 73

allir eiga rétt á að stofna félög án þess að sækja um leyfi til þess.

Það má ekki banna félög alveg en það má banna þau tímabundið ef þau ógna almannahagsmunum.

Fólk má safnast saman vopnalaust

Front 74

atvinnufrelsi?

Back 74

mönnum er frjálst að stunda þá atvinnu sem þeir kjósa. Má setja í skorður með lögum ef það ógnar almannahagsmunum.

Front 75

réttur til framfærslu og menntunar?

Back 75

*allir sem þurfa eiga rétt á aðstoð vegna sjúkleika, örorku, elli, atvinnuleysis o.s.frv

* allir eiga rétt á almennri menntun

* börn eiga rétt á vernd og umönnun

Front 76

skattar?

Back 76

* stjórnvöld mega ekki ráða hvort leggja eigi skatt, breyta honum eða afnema hann.

* enginn skattur lagður nema heimild hafi verið fyrir honum í lögum þegar þau atvik urðu sem ráða skattskyldu.

Front 77

sjálfstæði sveitarfélaga?

Back 77

Sveitarfélög skulu sjálf ráða málefnum sínum eftir því sem lög ákveða.

Front 78

hvað gerir framkvæmdavald?

Back 78

hlutverk þess er að sjá um framkvæmd á fyrirmælum löggjafans.

(framkvæmdavald táknar fyrst og fremst vald til að halda uppi lögum og allsherjarreglu og umboð til að vera í fyrirsvari fyrir ríkið bæði inn á við og út á við.)

Front 79

hvað eru sveitarstjórnir?

Back 79

sveitarstjórnir eru kjörnar af íbúum sveitarfélags. Þær fara með stjórn þeirra mála sem sveitarfélögin fá að ráða sjálf.

Kjörtímabil er 4 ár.

Front 80

hvað kallast sveitarstjórnin í reykjavík og framkvæmdastjóri hennar?

Back 80

kallast borgarstjórn og framkvæmdastjórinn kallast borgarstjóri

Front 81

dæmi um mál sem sveitarfélög annast?

Back 81

félagsmál, barnaverndarmál, málefni aldraðra, fatlaðra, atvinnumál, húsnæðismál o.fl

Front 82

Hvernig er réttaröryggi borgaranna gagnvart stjórnsýslunni?

Back 82

passað er upp á að meðferð mála og erinda hjá stjórnvöldum sé vönduð og réttlát.

Front 83

hvað eru stjórnsýsluákvarðanir?

Back 83

Ákvarðanir sem stjórnsýslan kveður á um.

dæmi: vínveitingaleyfi, leyfi til rekstrar ferðaskrifstofu, úrskurðir samkeppnisráðs o.fl

Front 84

til hvers taka stjórnsýslulögin?

Back 84

Taka til samskipta borgaranna við ráðuneyti, ríkisstofnanir svo sem íbúðalánasjóð, tryggingastofnun ríkisins, lánasjóð námsmanna, menntastofnanir, sveitarfélög o.fl.

Front 85

til hvers taka stjórnsýslulögin ekki?

Back 85

starfsemi sem heyrir undir löggjafarvaldið.

Þ.e. Alþingi og stofnanir á vegum þess, dómstólar eða löggjafarvinna stjórnvalda

Front 86

Hver setur lögin?

Back 86

Alþingi

Front 87

hvernig koma stjórnvöld að myndun laga?

Back 87

Stjórnvöld sjá um mikla löggjafarvinnu. Í viðkomandi ráðuneytum eru lagafrumvörp samin og eru þau oft send til annarra hagsmunaraðila til umsagnar áður en þau eru send á Alþingi

Front 88

hæfisreglur (hæfi stjórnvalda)?

Back 88

Stjórnvöld þurfa að hafa bæði viðeigandi menntun og starfsþekkingu.

Stjórnvöld mega ekki vera of tengd málsaðila. (mega ekki hafa skyldleika við aðilann né hafa nein hagsmunatengsl við fólk eða fyrirtæki í málinu)

Front 89

Leiðbeiningarskylda?

Back 89

Einstaklingur á alltaf rétt á að fá aðstoð og leiðbeiningar frá stjórnvaldi um tiltekin mál sem tilheyra starfssviði þess.

Upplýsingar skulu vera þannig að einstaklingur geti gætt hagsmuna sinna á sem bestan hátt.

Dæmi: þegar sótt er um starf eða eitthvað skjal er fyllt út fyrir skattinn

Front 90

Málshraði?

Back 90

Ákvarðanir skulu teknar eins fljótt og kostur er.

Ekki samt sett ákveðin tímamörk í lögum en í einstaka málum geta verið tímamörk.

(Ef augljóst er að mál muni dragast skal segja aðila frá því strax, hvers vegna það gerist og hvenær tekið verður á málinu)

Front 91

Rannsóknarregla?

Back 91

Stjórnvöld eiga að sjá til þess að mál sé nægilega vel upplýst áður en ákvörðun er tekin.

Front 92

hvenær telst mál nægilega vel upplýst?

Back 92

þegar þær upplýsingar sem þarf til að taka rétta ákvörðun liggja fyrir.

Front 93

hvað gerist sé rannsóknarreglunni ekki fylgt?

Back 93

ákvörðun stjórnvalds getur verið ógilt.

Front 94

jafnræðisreglan?

Back 94

í stjórnsýslunni á að gæta samræmis og jafnræðis. Þau mál sem eru sambærileg skuli í lagalegu tilliti fá samskonar úrlausn.

Ekki á að mismuna fólki, allir eiga að vera dæmdir jafnt. Ekki skv kyni, lit o.fl.

Front 95

Meðalhófsreglan?

Back 95

Þegar dæmt er um íþyngjandi málefni skal fara eftir þremur atriðum:

1) Ákvörðun verður að ná því markmiði sem að er stefnt.

2) Velja verður vægasta úrræðið

3) Beita skal úrræði af hófsemd

Front 96

hvenær telst stjórvaldsákvörðun íþyngjandi?

Back 96

þegar hún leggur skyldur eða kvaðir á herðar manna eða sviptir þá réttindum sem þeir hafa áður öðlast.

Front 97

Upplýsinga- og andmælaréttur?

Back 97

Aðili máls skal eiga kost á því að kynna sér upplýsingar málsins, leiðrétta upplýsingar og bæta við upplýsingum áður en stjórnvöld tekur ákvörðun.

(Allir eiga rétt á að vita, leiðrétta og breyta upplýsingum um mál sem varðar sig)

stjórnvald á að tilkynna aðilanum ef mál hans er til meðferðar.

Front 98

Birtingarreglan?

Back 98

Þegar stjórnvald hefur tekið ákvörðun í máli skal hún tilkynnt til aðilans og er hún þá bindandi.

Front 99

rökstuðningur stjórnvaldsákvörðunar?

Back 99

Aðili máls getur farið fram á að fá rökstuðning fyrir ákvörðun stjórnvalds sæki hann um hana innan 14 daga.

Ef um kærumál er að ræða er stjórnvaldi skylt að rökstyðja niðurstöðu sína.

Svar þeirra verður alltaf að koma innan 14 daga.

Front 100

Afturköllun ákvörðunar?

Back 100

stjórnvald má breyta ákvörðun sinni þar til hún hefur verið tilkynnt aðila máls. Eftir það má aðeins breyta augljósum villum í niðurstöðunni.

Front 101

hvernig virkar endurupptaka máls?

Back 101

ef ákvörðun stjórnvalds er byggð á röngum eða ófullnægjandi upplýsingum og einnig ef um íþyngjandi boð eða bann hefur byggst á atvikum sem hafa breyst frá því ákvörðun var tekin má taka mál upp aftur.

Aðeins leyft ef breytingar koma innan árs, undantekning ef veigamiklar ástæður eru fyrir hendi.

Front 102

stjórnsýslukæra?

Back 102

þegar aðili máls er ekki sáttur við ákvörðun stjórnvalds getur hann kært hana til æðra stjórnvalds.

Almennur frestur kæru eru 3 mánuðir.

Þegar efra stjórnvald hefur tekið endanlega niðurstöðu er hægt að fara með málið fyrir dómstóla.

Front 103

hvað eru upplýsingalögin?

Back 103

þau taka til stjórnsýslu ríkis og sveitarfélaga og hafa að geyma reglur um almennan aðgang fólks að upplýsingum hjá stjórnvöldum.

Fjalla um almennan rétt til aðgangs að gögnum.

Front 104

hvers vegna voru upplýsingalögin sett?

Back 104

Tengist andmælarétti. Það er mjög erfitt að andmæla ef maður veit ekki upplýsingar málsins.

Front 105

hvenær er heimilt að takmarka aðgengi að upplýsingum?

Back 105

þegar um ræðir:

* öryggi ríkisins eða varnarmál

* samskipti við önnur ríki eða fjölþjóðastofnanir

* viðskipti stofnanna/fyrirtækja í eigu ríkisins/sveitarfélaga að því leyti sem þau eru í samkeppni við aðra

* fyrirhugaðar ráðstafanir eða próf á vegum ríkis eða sveitarfélaga

Front 106

hvernig virka tímamörk á takmörkuðu aðgegni upplýsinga?

Back 106

eftir ákveðinn tíma falla takmarkanir niður. Eftir 30 ár á að veita aðgang að öllum upplýsingum nema þeim sem varða einkamálefni.

Front 107

hvað gera sýslumenn?

Back 107

fara með stjórnsýslu ríkisins eftir því sem lög og reglugerðir mæla fyrir um.

Front 108

hvaða verkefni sýslumanna falla utan stjórnsýslulaganna?

Back 108

veigamikil verkefni.

Þinglýsingar, aðfarargerðir, nauðungasala, skipti dánarbúa, kyrrsetning og lögbann.

Front 109

hver eru önnur helstu verkefni sýslumanna?

Back 109

lögreglustjórn, almannavarnir, tollstjórn, leyfisveitingar o.fl.

Front 110

hvað er notarialgerð (lögbókandagerðir)?

Back 110

opinber staðfesting á því sem efni tiltekins skjals fjallar um. t.d. erfðaskrá eða skuldabréf.

Front 111

hvað gerir umboðsmaður Alþingis?

Back 111

kosinn af Alþingi til að hafa eftirlit með stjórnvöldum. Getur tekið við kvörtunum og einnig tekið upp mál af sjálfdáðum.

fylgist með hvort stjórnvöld fari eftir lögum s.s stjórnsýslulögum

Front 112

hvernig virka kærur til umboðsmanns Alþingis?

Back 112

sá sem vill kvarta verður að skila inn skriflegri kvörtun og sönnunargögnum í málinu.

Kvörtun verður að berast innan árs frá því málið hefst hjá stjórnvöldum.

Front 113

hvað getur gerst eftir að kvörtun berst til umboðsmanns?

Back 113

1) hann getur ákveðið að ekki þurfi nánari athugun í málinu eða að kvörtun uppfylli ekki skilyrði til að fá meðferð. Þá tilkynnir hann kvartanda að hann muni ekki athafast í málinu.

2) hann getur tekið málið að sér. Þá getur málið annars vegar farið þannig að stjórnvald leiðrétti eða skýri ákvörðun sína og meðferð er felld niður. Hins vegar getur hann lýst yfir að stjórnvöld hafi farið gegn lögum eða góðum stjórnsýsluháttum.

Front 114

hvað gerist ef umboðsmaður kemst að því að gallar séu á löggjöf?

Back 114

hann skal tilkynna það til Alþingis, hlutaðeigandi ráðherra eða sveitastjórnar.

Front 115

skilyrði til að geta verið umboðsmaður Alþingis?

Back 115

má ekki vera þingmáður, þarf að uppfylla skilyrði til að gegna embætti hæstaréttardómara